Phần 1 - Ôn tập: Tiết 3 - 4 trang 78 SGK Tiếng Việt lớp 5 tập 2 Kết nối tri thức

Câu 1

Trả lời câu hỏi 1 trang 78 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Đọc những dòng thơ dưới đây và thực hiện yêu cầu.

a. Em vui em hát

Hạt vàng làng ta...

b. Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.

c. Con đã lớn khôn, đọc được cả những điều

Chưa được viết trong thư người lính biển.

d. Mặt trời xuống biển như hòn lửa

Sóng đã cải then, đêm sập của.

e. Ông đứng như bụt hiện

Chờ cháu cuối đường quê.

- Nêu tên bài thơ có chứa các dòng trên.

- Trong mỗi bài thơ, em thích hình ảnh nào nhất? Vì sao?

- Đọc thuộc lòng 2 – 3 khổ thơ em thích của một trong những bài thơ trên.

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các dòng thơ, suy nghĩ và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

– Tên bài thơ có chứa các dòng trên là:

a. Hạt gạo làng ta

b. Khúc hát ru những em bé trên lưng mẹ

c. Thư của bố

d. Đoàn thuyền đánh cá

e. Đường quê Đồng Tháp Mười

– Trong mỗi bài thơ, em thích nhất hình ảnh và lí do thích là:

a. Hạt gạo làng ta:  Em thích hình ảnh “Hạt gạo làng ta, có vị phù sa, của sông Kinh Thầy, có hương sen thơm trong hồ nước đầy, có lời mẹ hát ngọt bùi đắng cay”. Vì hình ảnh hạt lúa được kết tinh từ nhiều công sức, nhiều nguồn mới có được.

b. Khúc hát ru những em bé trên lưng mẹ: Em thích hình ảnh “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi/ Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”. Vì hình ảnh này chỉ: Bắp cần mặt trời để sinh sống và hình thành (qua những râu ngô, hoa ngô, làm lớn cây ngô rồi mới có bắp); em bé là mặt trời, là niềm tin, hi vọng và là tình yêu lớn nhất của mẹ, động lực để mẹ lao động, sản xuất.

c. Thư của bố: Em thích hình ảnh: “Con đã lớn khôn, đọc được cả những điều chưa được viết trong thư người lính biển”. Vì hình ảnh này cho thấy con đã hiểu, con đủ nhận biết được những khó khăn thực tế bố gặp phải chứ không chỉ qua những gì bố kể. Con thương và yêu bố nên biết bố còn giấu, còn muốn mình không phải lo nghĩ. Con luôn tự hào về bố của mình.

d. Đoàn thuyền đánh cá: Em thích hình ảnh: “Mặt trời xuống biển như hòn lửa/ Sóng đã cài then, đêm sập cửa”. Vì hình ảnh này: đoàn thuyền đánh cá ra khơi trong khung cảnh thiên nhiên khắc nghiệt, một buổi chiều tối chập choạng: mặt trời xuống biển, màn đêm tới – nhà văn có lối miêu tả đặc biệt, nhân hoá làm câu thơ sinh động, dữ dội thêm.

e. Đường quê Đồng Tháp Mười: Em thích hình ảnh: “Ông đứng như bụt hiện/ Chờ cháu cuối đường quê”. Vì hình ảnh này như một câu truyện cổ tích về tình ông cháu: ông hiền từ luôn trông chờ cháu trở về, dang vòng tay chào đón. Tình cảm ông cháu dạt dào hạnh phúc.

Câu 2

Trả lời câu hỏi 2 trang 79 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Đọc văn bản dưới đây và trả lời câu hỏi.

QUẠT MO

Nhà bà tôi nằm lặng lẽ giữa màu xanh mướt của mấy hàng cau. Mỗi lần nghe tiếng rơi “độp” ngoài sân gạch, tôi vội chạy ra nhặt tàu lá cau rụng, phơi bên hiên nhà, đợi bà tôi làm thành những chiếc quạt mo nho nhỏ.

Chọn một bẹ cau khổ thơm nồng mùi nắng, bà cắt thành chiếc quạt mo hình tai voi rất vừa tay cầm. Chiếc quạt theo bà cháu tôi suốt mùa hè miền Trung nắng đổ lửa. Lâu dần, quạt ngả màu nâu sẫm, mấy vết nhăn hằn rõ nét hơn. Những hôm bà đi chợ xa về, tôi lăng xăng đến bên bà phe phẩy quạt mo. Bà thường ôm tôi vào lòng: “Cháu bà thương bà nhất”.

Có những trưa, bà cháu nằm võng trong vườn, bà vừa khe khẽ lướt chiếc quạt mo, vừa thong thả hát bài đồng dao:

Thằng Bờm có cái quạt mo

Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu

Bờm rằng Bờm chẳng lấy trâu

Phú ông xin đổi ao sâu cá mè...

Tay bà đưa quạt nhịp nhàng. Gió nối gió ùa về mát rượi. Tôi lim dim chìm vào giấc ngủ. Trong mơ tôi gặp phú ông dắt chú trâu mập mạp, còn tôi cầm chiếc quạt mo. Rồi tôi mơ thấy mình ngồi vắt vẻo trên lưng chú trâu ấy, đi qua một ao cá... Tiếng lá cau rụng khiến tôi choàng tỉnh. Tôi hốt hoảng oà lên nức nở: “Cháu đổi quạt mo lấy trâu của phú ông mất rồi, bà ơi!”. Bà cười, chỉ cho tôi chiếc quạt mo vẫn còn nguyên trên võng, tôi mới nín khóc.

Sau hôm ấy, tôi cứ mong gặp lại phú ông để nói rằng, tôi sẽ không đổi chiếc quạt mo của bà tôi lấy bất cứ thứ gì. Nhưng phú ông chẳng xuất hiện lần nào nữa trong giấc mơ của tôi.

Bây giờ, dù ít người còn dùng quạt mo, nhưng tôi vẫn giữ một chiếc làm kỉ niệm. Mỗi khi nhớ bà, tôi lại mang chiếc quạt mo ra phe phẩy, lòng xôn xao hồi ức tuổi thơ. Làn gió dịu dàng cứ thổi hoài, thổi mãi...

(Phan Đức Lộc)

a. Chiếc quạt mo được miêu tả như thế nào trong bài đọc?

b. Chiếc quạt mo gợi nhớ những kỉ niệm gì về bà trong tuổi thơ của người cháu?

c. Kể lại giấc mơ của người cháu về chiếc quạt mo. Theo em, giấc mơ đó có gì thú vị?

d. Chi tiết người cháu khi lớn vẫn giữ một chiếc quạt mo làm kỉ niệm gợi cho em những suy nghĩ gì?

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ văn bản, suy nghĩ và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

a. Trong bài đọc, chiếc quạt mo được miêu tả: quạt mo làm từ một bẹ cau khô thơm nồng mùi nắng, bà cắt thành chiếc quạt mo hình tai voi; lâu dần, quạt ngả màu nâu sẫm, mấy vết nhăn hằn rõ nét hơn.

b. Chiếc quạt mo gợi nhớ những kỉ niệm về bà trong tuổi thơ của người cháu:

- Bà làm thành chiếc quạt mo nho nhỏ.

- Chiếc quạt theo bà cháu suốt mùa hè miền Trung nắng đổ lửa.

- Những hôm bà đi chợ xa về, bạn nhỏ lăng xăng đến bên bà phe phẩy quạt mo. Bà thường ôm bạn nhỏ vào lòng: “Cháu bà thương bà nhất”.

- Những trưa, bà cháu nằm võng trong vườn, bà vừa khe khẽ lướt chiếc quạt mo, vừa thong thả hát bài đồng dao.

c.

- Kể lại giấc mơ của người cháu về chiếc quạt mo: Trong mơ người cháu có chiếc quạt mo và gặp phú ông dắt chú trâu mập mạp. Người cháu đã đổi chiếc quạt lấy trâu và ao á. Người cháu ngồi vắt vẻo trên lưng chú trâu ấy, đi qua một ao cá...

- Giấc mơ đó thú vị vì đó là câu chuyện của thằng Bờm và phú ông mà bà đã kể cho bạn nhỏ nghe, vậy mà bạn nhỏ lại mơ rằng bạn đã hóa thân thành nhân vật thằng Bờm.

d. Chi tiết người cháu khi lớn vẫn giữ một chiếc quạt mo làm kỉ niệm gợi cho em nghĩ về tình cảm bà cháu thắm thiết. Dù bà giờ đây đã không còn, chiếc quạt mo cũng ít người dùng nhưng đối với người cháu, chiếc quạt chính là hiện thân của bà, của những kỉ niệm ngày xưa mà người cháu rất trân trọng. Cháu yêu bà và luôn muốn giữ những vật là hiện thân của những kỉ niệm đẹp đẽ đó.

Câu 3

Trả lời câu hỏi 3 trang 80 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Chơi trò chơi: Tìm kho báu.

Ví dụ: Đi vào ô chứa cặp từ vì ... nên ... Vì giờ học nào cũng đầy ắp tiếng cười nên chúng tôi luôn thích đi học.

Phương pháp giải:

Em tham gia trò chơi cùng bạn.

Lời giải chi tiết:

Em tham gia trò chơi cùng bạn.

Câu 4

Trả lời câu hỏi 4 trang 81 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Tìm từ ngữ có tác dụng liên kết cấu trong mỗi đoạn văn dưới đây và cho biết biện pháp liên kết được sử dụng trong mỗi đoạn.

a. Mỗi người nấu cơm đều mang một cái cần tre được cắm rất khéo vào dây lưng, uốn cong hình cánh cung từ phía sau ra trước mặt, đầu cần treo cái nồi nho nhỏ. Người nấu cơm tay giữ cần, tay cầm đuốc đung đưa cho ánh lửa bập bùng.

(Theo Minh Nhượng)

b. Thào A Sùng cười thật tươi. Trong mắt cậu, tôi như thấy những đồi chè bạt ngàn, thân cây đẫm sương còn ngọn vươn cao đón nắng.

(Theo Nguyễn Hương)

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các đoạn văn để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

a. Từ ngữ có tác dụng liên kết trong đoạn văn là: người nấu cơm. Biện pháp liên kết được sử dụng trong đoạn văn là biện pháp lặp từ ngữ.

b. Từ ngữ có tác dụng liên kết trong đoạn văn là: cậu. Biện pháp liên kết được sử dụng trong đoạn văn là biện pháp dùng từ ngữ thay thế.

Câu 5

Trả lời câu hỏi 5 trang 81 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Đọc đoạn văn dưới đây và thực hiện yêu cầu.

Tôi và lũ bạn đã đi tìm tu hú dọc những bờ dứa dại. Nhưng chúng tôi không làm sao trông thấy chúng. Chúng tôi đi rón rén đến nơi phát ra tiếng một con tu hú kêu, bỗng nó im bặt. Ở nơi cách chúng tôi không xa, một con tu hú khác cất tiếng gọi như trêu tức con người. Và ngay cả nơi chúng tôi vừa rời khỏi, tu hú lại kêu. Vì thế, tôi chưa bao giờ trông thấy chim tu hú.

(Theo Nguyễn Trọng Tạo)

a. Tìm những từ ngữ nối có tác dụng liên kết câu trong đoạn văn.

b. Tìm thêm những từ ngữ nối có thể thay thế cho các từ ngữ đã tìm được ở bài tập a.

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ đoạn văn, suy nghĩ và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

a. Những từ ngữ nối có tác dụng liên kết câu trong đoạn văn là: Nhưng, và, vì thế.

b. Những từ ngữ nối có thể thay thế cho các từ ngữ đã tìm được ở bài tập a là:

+ Nhưng: vậy mà, thế mà, tuyệt nhiên, mà. 

+ Và: đến, mà, thậm chí.

+ Vì thế: Vì vậy, bởi thế, bởi đó, thế nên, vậy nên.

Câu 6

Trả lời câu hỏi 6 trang 81 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Chọn từ ngữ thay cho mỗi bông hoa để liên kết các câu trong đoạn văn dưới đây:

Sau đó

Nhưng

Thế là

Ban đầu

Tôi định ngủ một giấc. * những mảng màu rực rỡ ngoài ô cửa đã kéo tôi ra khỏi giấc ngủ. *, tôi chỉ thấy màu xanh. Nhìn từ trên máy bay, Ấn Độ Dương trắng như viên đá lam ngọc lấp lánh, còn đảo Ma-đa-ga-xca thì như viên ngọc lục bảo đính trên viên đá này. *, tôi mới thấy giữa dải màu xanh tuyệt đẹp, thỉnh thoảng lộ ra khoảng màu nâu đỏ. Đó chính là những nơi rừng bị chặt phá. Nhìn từ trên cao, chúng như những vết thương của rừng già vậy. * dù chưa đặt chân lên Ma-da-ga-xca, tôi đã cảm thấy xót xa như chính mình bị thương tổn...

(Theo An Nguyệt Vi Tiếu, Hương Giang dịch)

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ đoạn văn để điền từ thích hợp.

Lời giải chi tiết:

Tôi định ngủ một giấc. Nhưng những mảng màu rực rỡ ngoài ô cửa đã kéo tôi ra khỏi giấc ngủ. Ban đầu, tôi chỉ thấy màu xanh. Nhìn từ trên máy bay, Ấn Độ Dương trắng như viên đá lam ngọc lấp lánh, còn đảo Ma-đa-ga-xca thì như viên ngọc lục bảo đính trên viên đá này. Sau đó, tôi mới thấy giữa dải màu xanh tuyệt đẹp, thỉnh thoảng lộ ra khoảng màu nâu đỏ. Đó chính là những nơi rừng bị chặt phá. Nhìn từ trên cao, chúng như những vết thương của rừng già vậy. Thế là dù chưa đặt chân lên Ma-da-ga-xca, tôi đã cảm thấy xót xa như chính mình bị thương tổn...