Soạn bài Nghệ thuật băm thịt gà SGK Ngữ văn 12 tập 2 Kết nối tri thức

Nội dung chính

Trước khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Trước khi đọc trang 40 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Theo bạn, ngoài lĩnh vực nghệ thuật chuyên nghiệp, người ta thường dùng từ “nghệ thuật” và “nghệ sĩ” để chỉ hoạt động hoặc con người như thế nào?

Phương pháp giải:

Sử dụng hiểu biết vốn có của bản thân, chú ý hiểu rõ hai khái niệm “nghệ thuật” và “nghệ sĩ” để thực hiện yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

"Nghệ thuật" và "nghệ sĩ" không chỉ giới hạn trong lĩnh vực nghệ thuật chuyên nghiệp mà còn hiện diện trong mọi ngóc ngách của đời sống. Bất kỳ ai cũng có thể trở thành một "nghệ sĩ" trong lĩnh vực của riêng mình, bằng cách trau dồi kỹ năng, nuôi dưỡng đam mê, sáng tạo không ngừng và luôn hướng đến những giá trị thẩm mỹ và tinh thần cao đẹp.

- Ví dụ:

+ Lĩnh vực thể thao: "nghệ thuật chơi bóng đá", "nghệ sĩ bóng rổ", "nghệ sĩ võ thuật",...

+ Lĩnh vực kinh doanh: "nghệ thuật đàm phán", "nghệ sĩ bán hàng", "nghệ sĩ marketing",...

+ Lĩnh vực khoa học: "nghệ thuật thí nghiệm", "nghệ sĩ khoa học", "nghệ sĩ lập trình",...

+ Lĩnh vực y tế: "nghệ thuật phẫu thuật", "nghệ sĩ y khoa", "nghệ sĩ chăm sóc sức khỏe",...

Trước khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trước khi đọc trang 40 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Bạn hãy phân biệt tập tục (phong tục, tập quán) và hủ tục. Nêu ví dụ làm rõ ý kiến của mình.

Phương pháp giải:

Vận dụng khả năng phân tích và tư duy phản biện để thực hiện yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Phân biệt tập tục và hủ tục

- Khái niệm:

+ Tập tục (phong tục, tập quán): Là những nếp sống, thói quen được cộng đồng thừa nhận, lưu truyền qua nhiều thế hệ, mang tính chất lịch sử và có giá trị tích cực. Tập tục thể hiện bản sắc văn hóa của một dân tộc, góp phần duy trì trật tự xã hội và gắn kết con người với nhau.

+ Hủ tục: Là những nếp sống, thói quen lạc hậu, phản khoa học, trái với đạo đức, gây ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống con người và sự phát triển của xã hội. Hủ tục cần được bài trừ và loại bỏ để xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ.

- Phân biệt:

Trong khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Trong khi đọc trang 40 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Chú ý cách tác giả dẫn dắt vào không gian của câu chuyện.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, chú ý phần mở đầu và nhận xét cách mở đầu văn bản của tác giả.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Tác giả dẫn dắt vào không gian chuyện bằng cuộc gặp gỡ tự nhiên, tình cờ với người bạn cũ tên Lăng Vân. Và biết được thông tin éo le rằng ngày mai nhà anh ta phải chứa hàng xóm. Tác giả mở đầu câu chuyện với tình huống bất ngờ, tạo nên sự tò mò cho người đọc. 

Trong khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trong khi đọc trang 41 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Việc đan xen giữa yếu tố miêu tả, tự sự và ngôn ngữ đối thoại có tác dụng, hiệu quả như thế nào?

Phương pháp giải:

Tìm các chi tiết có sử dụng yếu tố miêu tả, tự sự và ngôn ngữ đối thoại được sử dụng trong tác phẩm. Chú ý các yếu tố này có tác động gì tới việc khắc họa tính cách, vẻ đẹp của nhân vật

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Tác dụng trong đoạn trích "Nghệ thuật băm thịt gà":

- Tăng tính sinh động, hấp dẫn:

+ Việc đan xen giữa miêu tả, tự sự và ngôn ngữ đối thoại giúp đoạn trích trở nên sinh động, hấp dẫn hơn, thu hút sự chú ý của người đọc.

+ Miêu tả: Tác giả miêu tả khung cảnh náo nhiệt, tấp nập của đám người đến "chứa hàng xóm", những món ăn thịnh soạn được bày biện, sự hăng say của các "nghệ nhân" băm thịt gà,...

+ Tự sự: Tác giả kể lại diễn biến sự việc theo trình tự thời gian: từ việc chuẩn bị cho đến khi "chứa hàng xóm" kết thúc.

+ Ngôn ngữ đối thoại: Tác giả sử dụng ngôn ngữ đối thoại để thể hiện tính cách, tâm trạng, suy nghĩ của các nhân vật: sự háo hức, mong chờ của người dân, sự nhiệt tình của các "nghệ nhân" băm thịt gà,...

- Thể hiện dụng ý của tác giả:

+ Tác giả sử dụng các phương thức thể hiện khác nhau để thể hiện dụng ý của mình một cách rõ ràng, hiệu quả.

Trong khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Trong khi đọc trang 43 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Chú ý cách kể, miêu tả chi tiết cùng thủ pháp “gây tò mò” về quá trình băm thịt gà.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ chi tiết có sử dụng thủ pháp gây cười trong văn bản, vận dụng tri thức Ngữ văn để nêu lên tác dụng của các kể, miêu tả trong văn bản.

Lời giải chi tiết:

*Cách kể:

- Tác giả sử dụng ngôi thứ ba, khách quan để kể lại quá trình băm thịt gà.

Cách kể tỉ mỉ, chi tiết, theo trình tự thời gian từ khi chuẩn bị đến khi hoàn thành.

- Thủ pháp “gây tò mò”:

+ Tác giả sử dụng nhiều động từ mạnh, tính từ miêu tả đắt giá gây tò mò cho người đọc

Trong khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Trong khi đọc trang 43 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Các chi tiết miêu tả động tác, âm thanh khi băm thịt gà có tác dụng gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, tìm ra chi tiết miêu tả động tác, âm thanh khi băm thịt gà

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Tác dụng của các chi tiết miêu tả động tác, âm thanh khi băm thịt gà:

+ Thể hiện sự khéo léo, tài ba của anh Mới

+ Tạo sự sinh động, hấp dẫn cho tác phẩm

+ Làm nổi bật chủ đề: "Nghệ thuật" băm thịt gà của anh Mới là một thứ "nghệ thuật" phục vụ cho sự tham lam, bủn xỉn của bọn cường hào, chức dịch.

Trong khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Trong khi đọc trang 44 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Đoạn kết tạo ấn tượng thế nào cho người đọc.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn kết, chú ý tới tình huống được tác giả xây dựng ở đoạn kết.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Đoạn kết

+ Gây ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc: Khiến người đọc suy nghĩ về sự tham lam, bủn xỉn của bọn cường hào, chức dịch.

+ Làm nổi bật chủ đề tác phẩm: Phê phán sự tham lam, bủn xỉn của bọn cường hào, chức dịch.

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 45 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Nhan đề của văn bản có thể gợi lên những suy luận, phán đoán gì về nội dung được đề cập trong bài phóng sự?

Phương pháp giải:

Chú ý nhan đề của văn bản, vận dụng khả năng phân tích, suy luận về ý nghĩa của các từ ngữ được sử dụng trong nhan đề để giải quyết yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

-Suy luận về chủ đề:

+ Nghệ thuật băm thịt gà: Cụm từ này có thể được hiểu theo hai nghĩa: 

Nghĩa đen: Kỹ thuật băm thịt gà sao cho ngon, đẹp mắt.

Nghĩa bóng: Phê phán những hủ tục rườm rà của xã hội cũ

+ Dựa vào nhan đề, ta có thể suy luận rằng nội dung bài phóng sự sẽ xoay quanh hai chủ đề chính: 

Giới thiệu kỹ thuật băm thịt gà: Tác giả sẽ miêu tả chi tiết quy trình băm thịt gà, từ khâu chuẩn bị đến khâu hoàn thành.

Phê phán lối sống xa hoa, phung phí: Tác giả sẽ lấy việc "chứa hàng xóm" làm ví dụ để phê phán những hủ tục rườm rà của xã hội cũ

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 45 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Các sự việc chính trong văn bản được tác giả thuật lại theo trình tự nào? Nhận xét về cách quan sát, ghi chép hiện thực của tác giả.  

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, chú ý các tình huống bất ngờ được sử dụng để góp phần khắc họa nhân vật. Vận dụng khả năng phân tích để làm rõ yêu cầu đề bài.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Trình tự:

+ Trình tự thời gian: Tác giả thuật lại các sự việc theo trình tự thời gian diễn ra: từ việc chuẩn bị cho đến khi "chứa hàng xóm" kết thúc.

+ Trình tự logic: Các sự việc được sắp xếp theo logic, có mối liên hệ chặt chẽ với nhau.

- Nhận xét về cách quan sát, ghi chép hiện thực của tác giả:

+ Tỉ mỉ, chi tiết: Tác giả miêu tả mọi thứ một cách tỉ mỉ, chi tiết, từ khung cảnh, con người đến từng hành động, cử chỉ.

+ Sắc sảo, tinh tế: Nhằm nắm bắt được những chi tiết nhỏ nhất, những nét sinh động nhất.

+ Khách quan, trung thực

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 45 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Cảnh anh mõ làng băm thịt gà trong cuộc chia cỗ phản ánh hiện thực gì ở nông thôn Việt Nam xưa

Phương pháp giải:

Sử dụng vốn am hiểu của bản thân để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Cách miêu tả cho thấy hiện thực chia phần ở nông thôn Việt Nam xưa theo kiểu “một miếng giữa làng” thật quái gở. Cái cách băm thịt gà đã thành “nghệ thuật” của anh mõ làng là minh chứng cho việc lệ làng chính là một tệ nạn, do những kẻ có chức sắc bày đặt ra, vì miếng ăn, vì cái sự chia phần nhiêu khê ấy mà nhiều người dân nghèo phải khổ sở chạy vạy, vay mượn cho những cuộc “chứa hàng xóm”, vậy mà người ta vẫn cứ hô hào, cổ vũ.

Cảnh chia cỗ này cùng với những câu chuyện khác trong tập phóng sự Việc làng đã được tác giả xâu chuỗi theo một chủ đề chung, nhằm ghi lại, phân tích và phơi bày những hủ tục nhiêu khê, quái gở đang duy trì ở nông thôn; những hủ tục ấy đã đẩy người dân quê vào cảnh cùng quẫn và tạo cơ hội để bọn cường hào, địa chủ nhũng nhiễu dân lành.

Sau khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 45 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Nhận xét về tác dụng của việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong bài phóng sự.

Phương pháp giải:

Chú ý các từ ngữ được tác giả sử dụng, vận dụng tri thức Ngữ văn đề các khái niệm nêu trên để thực hiện yêu cầu của đề bài. 

Lời giải chi tiết:

Cách 1

– Bài phóng sự là lời kể của nhân vật “tôi”. Nhân chuyến về thăm một người bạn cũ ở nông thôn, đúng vào ngày đến lượt nhà anh bạn đảm nhiệm việc “chứa hàng xóm”. Vì vậy, nhân vật “tôi” có cơ hội tận mắt chứng kiến “nghệ thuật băm thịt gà” của anh mõ làng.

– Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất (người trực tiếp quan sát, kể lại sự việc) đáp ứng yêu cầu cốt lõi của thể loại phóng sự, đó là tính chân thực – sự xác thực và độ tin cậy của thông tin. Người kể chuyện đã dùng lối ghi chép tại chỗ để tái hiện chi tiết toàn bộ chuỗi hành động băm thịt gà của anh Mới.

– Mặc dù không trực tiếp thể hiện thái độ, nhưng qua giọng điệu, lời nhận xét và cách miêu tả rất chi tiết việc băm thịt gà của anh Mới, người kể chuyện đã thể hiện thái độ phê phán của mình đối với một “việc làng” đầy phiền toái.

Sau khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 45 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Chỉ ra và phân tích những yếu tố tạo nên giọng điệu của bài phóng sự

Phương pháp giải:

Vận dụng tri thức Ngữ văn, đọc kĩ văn bản, chú ý thái độ của tác giả khi kể lại các chi tiết có trong văn bản.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

– Cách tiếp cận, phản ánh hiện thực bằng lối quan sát, ghi chép tỉ mỉ, chân thực toàn bộ quá trình và kết quả của việc “băm thịt gà, qua đó khái quát, châm biếm một hiện tượng điển hình của đời sống xã hội nông thôn Việt Nam xưa ở cả chiều rộng và chiều sâu.

– Cách miêu tả và xây dựng nhân vật: Nhân vật anh mõ làng thuần thục, điêu luyện trong việc băm thịt gà, điển hình cho tệ nạn chia phần khủng khiếp ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, được miêu tả bằng cái nhìn khách quan nhưng có ý nghĩa phê phán sâu sắc.

– Cách sử dụng ngôn ngữ: Ngôn ngữ miêu tả cùng với những lời trữ tình ngoại để đầy thán phục (“Trông những miếng thịt của hắn bốc ra góc mâm, mới đẹp làm sao!”; “Tôi chịu lắm. Và tôi muốn dâng cho ông Mới ấy cái chức nghệ sĩ.;...) nhưng không phải là lời ngợi ca tài năng và nghệ thuật mà là lời châm biếm về hủ tục chia phần khủng khiếp ở làng quê này.

Sau khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 45 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Theo bạn, những nội dung được đề cập trong văn bản còn có ý nghĩa đối với thực tiễn hiện nay không? Lí giải ý kiến của bạn.

Phương pháp giải:

Vận dụng am hiểu về thực tiễn đời sống hiện nay. Vận dụng khả năng liên tưởng, tưởng tượng để thực hiện yêu cầu của đề bài. 

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Trên thực tế, một số hủ tục quá lạc hậu và quái gở như cảnh “chứa hàng xóm” hiện nay hầu như đã không còn tồn tại ở nông thôn Việt Nam, nhưng có thể vẫn còn một số “lệ làng” như: thói khoe khoang (xây nhà mình phải to hơn nhà hàng xóm), nạn chè chén mỗi dịp ma chay,...

Do vậy, văn bản Nghệ thuật băm thịt gà, với lối viết châm biếm nhẹ nhàng mà thâm thuý, sâu cay vẫn như một lời nhắc nhở chúng ta cần nhận ra và thể hiện thái độ, hành vi đúng đắn với những hủ tục ở nông thôn, để bộ mặt
nông thôn mới ngày càng phát triển, không còn những “nghệ sĩ” và “nghệ thuật” phi lí, phản cảm như thiên phóng sự đã phơi bày.

Sau khi đọc 7

Trả lời Câu hỏi 7 Sau khi đọc trang 45 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Hãy khái quát đặc điểm cơ bản của thể loại phóng sự qua văn bản Nghệ thuật băm thịt gà.  

Phương pháp giải:

Vận dụng tri thức Ngữ văn và tư duy khái quát để thực hiện yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

– Một số đặc điểm của phóng sự:

+ Tính thời sự: Tác giả đã tái hiện một hiện tượng đang hằng ngày diễn ra trong đời sống nông thôn Việt Nam lúc bấy giờ, qua đó thể hiện thái độ châm biếm, phê phán, tác động đến nhận thức của con người trong xã hội đương thời.

+ Tính xác thực: Sự chính xác của phóng sự thể hiện qua việc ghi chép chân thực những chi tiết, thời gian, địa điểm,... đặc biệt là việc ghi chép tại chỗ cảnh băm thịt gà.

+ Tính thẩm mĩ: Thể hiện dấu ấn phong cách cá nhân tác giả trong việc miêu tả sự việc và nhân vật; sử dụng ngôn ngữ và những lời trữ tình ngoại đề giàu hình ảnh, cảm xúc,... tạo hứng thú cho người đọc.

Kết nối đọc - viết

Trả lời Câu hỏi Kết nối đọc - viết trang 45 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Viết đoạn văn (khoảng 150 câu) trình bày cảm nhận về một khía cạnh nội dung hoặc nghệ thuật của văn bản Nghệ thuật băm thịt gà mà bạn tâm đắc.

Phương pháp giải:

Dựa vào phần phân tích ở trên

Dựa vào kĩ năng viết đoạn văn đã được học

Lời giải chi tiết:

Cách 1

"Nghệ thuật băm thịt gà" của nhà văn Ngô Tất Tố là một tác phẩm phóng sự xuất sắc, ghi dấu ấn bởi không chỉ nội dung phản ánh hiện thực xã hội sâu sắc mà còn bởi nghệ thuật miêu tả tài hoa của tác giả. Trong số các yếu tố nghệ thuật, tôi đặc biệt tâm đắc với nghệ thuật miêu tả của Ngô Tất Tố, được thể hiện qua những chi tiết miêu tả tinh tế, sinh động, cùng giọng điệu châm biếm, mỉa mai sắc bén. Tác giả đã sử dụng những chi tiết miêu tả tỉ mỉ, cụ thể để khắc họa rõ nét khung cảnh "chứa hàng xóm", từ cảnh sân đình rộng thênh thang, bày biện la liệt mâm cỗ thịnh soạn, đến hình ảnh những người "nghệ nhân" băm thịt gà thoăn thoắt, mồ hôi nhễ nhại. Những chi tiết miêu tả này không chỉ giúp người đọc hình dung được khung cảnh một cách sống động mà còn thể hiện sự xa hoa, phung phí của tầng lớp thống trị trong xã hội cũ. Bên cạnh đó, tác giả còn sử dụng nghệ thuật miêu tả đối lập để làm nổi bật sự bất công, thối nát của xã hội phong kiến. Hình ảnh những mâm cỗ thịnh soạn, sang trọng được bày biện cạnh những người nông dân lam lũ, đói khổ tạo nên sự đối lập gay gắt, khiến người đọc cảm thấy xót xa, chua xót. Đặc biệt ấn tượng trong văn bản là giọng điệu châm biếm, mỉa mai sắc bén của tác giả. Ngô Tất Tố đã sử dụng những từ ngữ, hình ảnh châm biếm để mỉa mai lối sống xa hoa, phung phí của tầng lớp thống trị. Ví dụ như, tác giả gọi việc băm thịt gà là "nghệ thuật", gọi những người băm thịt gà là "nghệ nhân",... Qua đó, tác giả thể hiện thái độ căm phẫn, khinh bỉ đối với tầng lớp thống trị và lòng thương cảm sâu sắc cho người nông dân. Nhờ có nghệ thuật miêu tả tài hoa, "Nghệ thuật băm thịt gà" đã trở thành một tác phẩm phóng sự xuất sắc, có giá trị hiện thực và giá trị nghệ thuật cao. Văn bản không chỉ giúp người đọc hình dung được một cách sống động khung cảnh "chứa hàng xóm" mà còn thể hiện sự phẫn nộ của tác giả trước hiện thực xã hội bất công, thối nát và khơi gợi lòng trân trọng, cảm thông đối với người nông dân.

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Nghệ thuật băm thịt gà (Ngô Tất Tố)