Soạn bài Hồn Trương Ba, da Hàng Thịt SGK Ngữ văn 12 tập 2 Kết nối tri thức

Nội dung chính

Trước khi đọc

Trả lời Câu hỏi Trước khi đọc trang 102 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Hãy nhớ lại một tình huống mà bạn tự mâu thuẫn với chính mình. Khi ấy bản cảm thấy ra sao? Chia sẻ về những trải nghiệm cụ thể đó.

Phương pháp giải:

Vận dụng tri thức cá nhân để thực hiện yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Tình huống:

Em chuẩn bị đi dự tiệc. Em muốn mặc một cái gì đó đẹp và ấn tượng, nhưng em cũng muốn cảm thấy thoải mái. Em mâu thuẫn giữa việc mặc một chiếc váy bó sát với mặc một chiếc quần jean và áo thun

- Cảm xúc: lo lắng, bực bội

- Giải quyết: Em đã thử cả 2 bộ lên người và xin ý kiến từ những người xung quanh

Trong khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Trong khi đọc trang 102 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Hình dung về cảnh tượng được tái hiện trên sân khấu (ánh sáng, âm thanh, hình ảnh)

Phương pháp giải:

Vận dụng khả năng năng liên tưởng tưởng tượng để tái hiện các hình ảnh.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Trong khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trong khi đọc trang 103 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Xác định giọng điệu và lập luận của các nhân vật Hồn Trương Ba, da Hàng Thịt

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, chú ý các chi tiết đối thoại của các nhân vật

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Trong khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Trong khi đọc trang 105 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Chú ý thái độ, tâm trạng của các nhân vật vợ Trương Ba, cái Gái, người con dâu.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, tìm ra các chi tiết miêu tả các nhân vật.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

* Vợ Trương Ba:

- Thái độ: 

+ Ban đầu: Bàng hoàng, đau khổ khi biết chồng đã chết.

+ Sau đó: Lo lắng, nghi ngờ khi hồn Trương Ba nhập vào xác anh hàng thịt.

+ Dần dần: Thấu hiểu, thương cảm cho hoàn cảnh của chồng.

+ Cuối cùng: Quyết định tha thứ cho chồng và cùng nhau vun vén hạnh phúc gia đình.

- Tâm trạng: 

+ Buồn bã, đau đớn: Khi biết chồng đã chết và phải chịu cảnh sinh ly tử biệt.

+ Lo lắng, hoang mang: Khi hồn Trương Ba nhập vào xác anh hàng thịt và có những hành động kỳ lạ.

+ Thương cảm, xót xa: Khi nhận ra những mâu thuẫn, xung đột nội tâm của chồng.

+ Hạnh phúc, hy vọng: Khi vợ chồng được đoàn tụ và cùng nhau hướng đến tương lai tốt đẹp hơn.

* Cái Gái:

- Thái độ: 

+ Ban đầu: Tò mò, thích thú khi gặp gỡ hồn Trương Ba trong xác anh hàng thịt.

+ Sau đó: Dần dần nảy sinh tình cảm với hồn Trương Ba.

+ Cuối cùng: Quyết định hy sinh tình cảm của mình để vun vén hạnh phúc gia đình cho Trương Ba.

- Tâm trạng: 

+ Vui vẻ, hồn nhiên: Khi gặp gỡ hồn Trương Ba và trò chuyện cùng anh.

+ Bối rối, lo lắng: Khi nhận ra mình đã nảy sinh tình cảm với hồn Trương Ba.

+ Buồn bã, đau khổ: Khi quyết định hy sinh tình cảm của mình để vun vén hạnh phúc gia đình cho Trương Ba.

+ Hy vọng, tin tưởng: Vào tương lai tươi sáng của Trương Ba và vợ con.

* Con dâu:

- Thái độ: 

+ Hiếu thảo, kính trọng: Với cha chồng và mẹ chồng.

+ Thấu hiểu, thông cảm: Cho hoàn cảnh của cha chồng.

+ Chủ động, quyết đoán: Khi giải quyết những mâu thuẫn trong gia đình.

- Tâm trạng: 

+ Lo lắng, buồn bã: Khi biết cha chồng đã chết và gia đình gặp nhiều khó khăn.

+ Thương cảm, xót xa: Khi nhận ra những mâu thuẫn, xung đột nội tâm của cha chồng.

+ Quyết tâm: Giữ gìn hạnh phúc gia đình và giúp đỡ cha mẹ vượt qua khó khăn.

Trong khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Trong khi đọc trang 107 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Hình dung giọng điệu, hành động của nhân vật trên sân khấu.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, vận dụng khả năng liên tưởng tưởng tượng để thực hiện yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

* Hồn Trương Ba:

- Giọng điệu: 

+ Lúc bi thương, đau khổ khi nhận ra mình đã chết và phải nhập vào xác người khác.

+ Lúc vui sướng, hạnh phúc khi được sống lại và gặp gỡ vợ con, bạn bè.

+ Lúc tức giận, phẫn nộ khi đối diện với những mâu thuẫn, xung đột nội tâm.

+ Lúc chua xót, hối hận khi nhận ra những sai lầm của bản thân trong quá khứ.

- Hành động: 

+ Lúc run rẩy, lúng túng khi mới nhập vào xác anh hàng thịt.

+ Lúc vui vẻ, hớn hở khi được trò chuyện với vợ con, bạn bè.

+ Lúc tức giận, đập bàn đập ghế khi đối diện với những mâu thuẫn, xung đột nội tâm.

+ Lúc suy tư, trầm ngâm khi suy ngẫm về cuộc sống, về con người.

* Xác hàng thịt:

- Giọng điệu: 

+ Lúc thô lỗ, cục cằn khi mới gặp gỡ hồn Trương Ba.

+ Lúc vui vẻ, hồn nhiên khi dần dần quen với hồn Trương Ba và học được cách sống tốt đẹp hơn.

+ Lúc hối hận, ăn năn khi nhận ra những sai lầm của bản thân trong quá khứ.

- Hành động: 

+ Lúc thô lỗ, hung hăng khi đối xử với mọi người xung quanh.

+ Lúc vui vẻ, hồn nhiên khi được trò chuyện với hồn Trương Ba và học được những điều mới mẻ.

+ Lúc hối hận, ăn năn khi nhận ra những sai lầm của bản thân và cố gắng sửa chữa.

Trong khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Trong khi đọc trang 108 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Chú ý sự khác biệt trong các lí lẽ, lập luận của Hồn Trương Ba và Đế Thích.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản chú ý lời nói và hành động của các nhân vật.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Sự khác biệt:

+ Quan điểm về ý nghĩa cuộc sống: Hồn Trương Ba quan niệm sống là được sống đúng với bản thân, được hòa hợp cả về thể xác và tâm hồn, trong khi Đế Thích quan niệm sống là được tồn tại, được tiếp tục trải nghiệm cuộc sống.

+ Cách nhìn nhận giá trị của cuộc sống: Hồn Trương Ba trân trọng giá trị của cuộc sống hiện tại, muốn được sống trọn vẹn từng khoảnh khắc, trong khi Đế Thích nhìn nhận giá trị của cuộc sống một cách bao quát, trân trọng cả quá khứ, hiện tại và tương lai.

+ Cách giải quyết mâu thuẫn: Hồn Trương Ba muốn được trở lại đúng với con người của mình, trong khi Đế Thích muốn anh ta chấp nhận thực tế và tiếp tục sống trong cơ thể mới.

Trong khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Trong khi đọc trang 110 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Chú ý sự thay đổi trong giọng điệu, thái độ của Hồn Trương Ba

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, chú ý những chi tiết thể hiện giọng điệu,thái độ của nhân vật.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Trong khi đọc 7

Trả lời Câu hỏi 7 Trong khi đọc trang 112 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Hình dung cảnh tượng được miêu tả trong đoạn kết của vở kịch

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn kết vận dụng khả năng liên tưởng tưởng tượng để thực hiện yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Kết thúc vở kịch, Trương Ba Chết, nhưng hồn ông vẫn còn đó “giữa màu xanh cây vườn, Trương Ba chập chờn xuất hiện”, và ông đã nói với vợ mình những lời tâm huyết, hàm chứa ý nghĩa “ Tôi đây bà ạ. Tôi ở liền ngay bên bà đây, ngay trên bậc cửa nhà ta…Không phải mượn thân ai cả, tôi vẫn ở đây, trong vườn cây nhà ta, trong những điều tốt lành của cuộc đời, trong mỗi trái cây cái Gái nâng niu…”.

- Cu Tị sống lại và đang cùng ngồi với cái Gái trong khu vườn. Cái Gái “Lấy hạt na vùi xuống đất…”cho nó mọc thành cây mới. Ông nội tớ bảo thế. Những cây sẽ nối nhau mà khôn lớn.Mãi mãi…”

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 113 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Tóm tắt các sự kiện chính trong từng lớp kịch. Nêu nhận xét về diễn biến của các sự kiện đó

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, vận dụng khả năng tổng hợp kiến thức để thực hiện yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Có nhiều cách chia, dưới đây là một số gợi ý:

+ Lớp 1: Xác Hàng Thịt cố gắng thuyết phục Hồn Trương Ba về sức mạnh ghê gớm của mình và khuyên Hồn Trương Ba sống hoà hợp với thể xác. Hồn Trương Ba tỏ ra khinh bỉ, kiên quyết phủ định và muốn bảo vệ sự nguyên vẹn, cao khiết, thẳng thắn của mình.

+ Lớp 2: Vợ Trương Ba muốn ra đi vì nhận ra chồng mình đã đổi khác. Trương Ba vô cùng đau khổ.

+ Lớp 3: Cái Gái không thừa nhận Hồn Trương Ba là ông nội của mình, tỏ ra căm ghét và xua đuổi Trương Ba. Trương Ba vô cùng đau khổ.

+ Lớp 4: Chị con dâu tuy tỏ ra thương cảm cho tình cảnh của Hồn Trương Ba, nhưng thủ nhận ông đã không còn là Trương Ba ngày xưa. Trương Ba vô cùng đau khổ.

+ Lớp 5: Hồn Trương Ba đề nghị Đế Thích được thoát khỏi thân xác của hàng thịt. Đế Thích đề nghị Hồn Trương Ba nhập vào thể xác của cu Tị, nhưng Hồn Trương Ba không chịu, quyết định lựa chọn cái chết và trả lại thân xác cho hàng thịt.

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 113 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Xác định xung đột chính trong đoạn trích. Qua xung đột đó, Lưu Quang Vũ làm nổi bật bi kịch gì của con người

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, chú ý các xung đột có trong văn bản, sử dụng cảm nhận của bản thân để nêu lên tác dụng của các bi kịch đó.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Xung đột chính trong đoạn trích "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" là mâu thuẫn nội tâm của nhân vật Trương Ba khi linh hồn thanh cao của ông bị nhốt vào thân xác thô lỗ của anh hàng thịt. 

- Bi kịch của con người được làm nổi bật qua xung đột này:

+ Bi kịch đánh mất bản thân: Trương Ba bị giằng xé giữa hai bản ngã: bản ngã thanh cao của linh hồn và bản ngã thô lỗ của thể xác. Ông không thể hòa nhập với chính mình, dẫn đến sự giày vò, dằn vặt nội tâm.

+ Bi kịch bị tha hóa: Trương Ba dần bị tha hóa bởi những bản năng thấp hèn của anh hàng thịt. Ông suýt ngã vào những ham muốn vật chất, đánh mất phẩm giá của một con người.

+ Bi kịch cô đơn: Trương Ba bị cô lập bởi chính những người thân yêu nhất. Ông không thể chia sẻ nỗi đau khổ của mình với ai, càng thêm chìm đắm trong bi kịch.

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 113 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Phân tích diễn biến tâm trạng của Trương Ba trong đoạn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt.

Phương pháp giải:

Vận dụng khả năng phân tích để thực hiện yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Tâm trạng của nhân vật Hồn Trương Ba được bộc lộ qua lời độc thoại ở phần mở đầu của đoạn trích: “Không! Tôi không muốn sống như thế này mãi...” bộc lộ sự chán ghét, bất mãn của Hồn Trương Ba khi nhận ra mình đang phải sống trong thể xác của hàng thịt.

- Trong lớp 1, những lời kháng cự yếu ớt của Hồn Trương Ba, được biểu đạt qua những lời thoại ngập ngừng, do dự, đầy lúng túng: “Ta... ta... đã bảo mày im đi!”, “Không! Ta vẫn có một đời sống riêng” thể hiện sự bất lực, yếu thế của ông trước những lí lẽ sắc bén của Xác Hàng Thịt.

- Ở đoạn cuối của lớp kịch, tiếng kêu “Trời!” của Hồn Trương Ba thể hiện sự tuyệt vọng của Hồn Trương Ba trước sự lấn át của Xác Hàng Thịt. Lời thoại của nhân vật cho thấy sự vận động trong tâm trạng của nhân vật, theo hướng ngày càng trở nên hoang mang hơn và cuối cùng là hoàn toàn tuyệt vọng.

Sau khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 113 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Nhận xét về kết thúc của vở kịch. Theo bạn, đó có phải là một kết thúc bi kịch không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần kết thúc, vận dụng tri thức cá nhân để thực hiện yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Đây không phải là kết thúc bi kịch

- Bởi việc lựa chọn cái chết của Hồn Trương Ba đã chấm dứt nỗi đau khổ của nhân vật khi phải chung sống với Xác Hàng Thịt, khiến cho nhân vật được sống là chính mình.

- Mặt khác, sự sống lại của Hồn Trương Ba giữa màu xanh của cây vườn, trong tình yêu thương của gia đình và hình ảnh những hạt na được cái Gái vùi xuống đất để mọc lên thành những cây xanh gửi gắm niềm tin, niềm hi vọng về một thế giới tốt đẹp hơn, khiến cho vở kịch mang đậm màu sắc lãng mạn.

Sau khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 113 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Trong đoạn trích, Hồn Trương Ba cho rằng thể xác không có tiếng nói, không có ý nghĩa gì hết, nhưng Xác Hàng Thịt lại cho rằng thể xác có sức mạnh ghê gớm, lắm khi lấn át cả linh hồn. Trình bày ý kiến của bạn về quan điểm trên.

Phương pháp giải:

Vận dụng khả năng phân tích và tri thức Ngữ văn để thực hiện yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Cả hai quan điểm trên đều có phần đúng đắn.

+ Thể xác đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của con người: Nó là nơi che chở cho linh hồn, giúp con người thực hiện các hoạt động trong cuộc sống. Thể xác cũng là nơi biểu hiện những cảm xúc, trạng thái của con người.

+ Tuy nhiên, linh hồn mới là yếu tố quyết định bản chất con người: Linh hồn là nơi chứa đựng những giá trị đạo đức, tư tưởng, nhân cách của con người. Nó là yếu tố chi phối suy nghĩ, hành động và cảm xúc của con người. Hai yếu tố này không thể tách rời nhau: Con người là một chỉnh thể hoàn chỉnh bao gồm cả linh hồn và thể xác. Khi thiếu một trong hai yếu tố này, con người sẽ không thể tồn tại và phát triển một cách toàn diện.

- Trong đoạn trích, Hồn Trương Ba đang ở trong một tình huống đặc biệt: Linh hồn ông bị nhốt vào thân xác của người khác. Điều này khiến ông cảm thấy xa lạ với chính mình, nghi ngờ bản thân và lo sợ bị tha hóa bởi những bản năng thấp hèn. Do đó, ông có xu hướng hạ thấp vai trò của thể xác.

- Xác Hàng Thịt cũng có những lý do riêng để đề cao vai trò của thể xác: Ông là một người lao động bình thường, sống bằng sức lao động của mình. Do đó, ông trân trọng giá trị của sức khỏe và sức mạnh thể chất.

Sau khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 113 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Văn bản “Hồn Trương Ba, da Hàng Thịt” của Lưu Quang Vũ gợi cho bạn những suy nghĩ gì về ý nghĩa cuộc sống? Theo bạn, thế nào là một cuộc sống thực sự có ý nghĩa?

Phương pháp giải:

Vận dụng khả năng phân tích và tri thức Ngữ văn để thực hiện yêu cầu của đề bài.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Về ý nghĩa cuộc sống:

+ Cuộc sống là một món quà quý giá: Trương Ba dù đã chết nhưng vẫn được Đế Thích cho sống lại, dù chỉ trong một thời gian ngắn. Điều này cho thấy cuộc sống là một món quà quý giá mà con người cần phải trân trọng.

+ Cuộc sống cần có mục đích: Trương Ba sau khi được sống lại đã nhận ra rằng mình cần phải sống một cuộc sống có ý nghĩa. Ông quyết tâm sửa chữa những lỗi lầm trong quá khứ và sống một cuộc đời tốt đẹp hơn.

- Về một cuộc sống thực sự có ý nghĩa: Theo tôi, một cuộc sống thực sự có ý nghĩa là:

+ Sống có mục đích: Mỗi người cần phải xác định cho mình một mục đích sống cụ thể để có động lực phấn đấu và cống hiến.

+ Sống có trách nhiệm: Mỗi người cần phải sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.

+ Sống vị tha: Mỗi người cần phải biết yêu thương, giúp đỡ người khác.

+ Sống cống hiến: Mỗi người cần phải sống cống hiến cho xã hội, góp phần xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Kết nối đọc viết

Trả lời Câu hỏi Kết nối đọc viết trang 113 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Nếu bạn là Hồn Trương Ba trong đoạn kịch, bạn có lựa chọn giống như nhân vật hay không? Vì sao? Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về vấn đề này.

Phương pháp giải:

Dựa vào phần phân tích ở trên

Dựa vào kĩ năng viết đoạn văn đã học

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Nếu tôi là Hồn Trương Ba, tôi sẽ không lựa chọn giống như nhân vật trong đoạn kịch. Lý do cho lựa chọn này là khao khát được sống: Mặc dù linh hồn tôi bị nhốt vào thân xác thô lỗ của anh hàng thịt, nhưng tôi vẫn khao khát được sống, được trải nghiệm những cảm xúc và niềm vui của cuộc sống. Tôi muốn được nhìn thấy vợ con, bạn bè, được tiếp tục cống hiến cho xã hội. Niềm tin vào bản thân: Tôi tin tưởng rằng mình có thể chiến thắng những cám dỗ, bản năng thấp hèn của anh hàng thịt. Tôi sẽ rèn luyện bản thân, giữ gìn phẩm chất cao đẹp của một người nông dân chất phác, hiền lành. Trách nhiệm với gia đình: Tôi là trụ cột của gia đình, là người chồng, người cha mà vợ con đang trông mong. Nếu tôi ra đi, họ sẽ phải chịu đựng nhiều đau khổ. Mong muốn sửa chữa sai lầm: Trong quá khứ, tôi đã mắc một số sai lầm. Nếu được sống lại, tôi sẽ sửa chữa những sai lầm đó và sống một cuộc đời tốt đẹp hơn. Chắc chắn, sống trong thân xác của anh hàng thịt sẽ là một thử thách vô cùng lớn đối với tôi. Tuy nhiên, tôi tin rằng với bản lĩnh và ý chí của mình, tôi có thể vượt qua mọi khó khăn và sống một cuộc đời ý nghĩa.

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Hồn Trương Ba, da hàng thịt