Phân tích trích đoạn Tôi muốn được là tôi toàn vẹn để làm rõ tư tưởng và ý nghĩa phê phán của vở kịch

Dàn ý chi tiết

1. Mở bài

- Giới thiệu về tác giả Lưu Quang Vũ

- Giới thiệu về vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt và đoạn trích “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”

2. Thân bài

a. Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt

*  Hồn Trương Ba:

- Cho rằng mình vẫn có một đời sống nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn

- Hồn xem xác chỉ là cái vỏ bên ngoài, âm u, đui mù, không có ý nghĩa gì hết, không có tư tưởng, không có cảm xúc, nếu có thì chỉ là những thứ thấp kém. Hồn Trương Ba phủ nhận vai trò của xác anh hàng thịt

- Thái độ: từ chối quả quyết, mạnh mẽ sang ấp úng, bịt tai lại, tuyệt vọng

* Xác anh hàng thịt:

-  Cho rằng hồn Trương Ba không thể tách khỏi xác anh hàng thịt, mọi việc làm, hành động của hồn Trương Ba đều chịu sự chi phối của xác anh hàng thịt

 - Thái độ: từ giễu cợt sang quả quyết, mạnh mẽ, lấn át và cuối cùng thắng thế

* Kết quả: phần thắng thuộc về xác anh hàng thịt

→ Cuộc đấu tranh giữa phần con và phần người, giữa đạo đức và tội lỗi, giữa khát vọng và dục vọng

b. Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và những người thân trong gia đình

* Hồn Trương Ba: cho rằng mình vẫn có một đời sống riêng, nguyên vẹn, trong sạch và thẳng thắn

* Những người thân trong gia đình:

- Vợ Trương Ba: đau đớn, khóc lóc, nhận ra Trương Ba không còn là Trương Ba của ngày xưa, “ông đâu còn là ông”

- Cháu gái: giận dữ, quyết liệt, phản đối nhất mực, cho rằng ông mình đã chết mà thay vào đó là một Trương ba vô cùng vụng về, thô lỗ, phũ phàng

- Con dâu: cảm thông, chia sẻ và yêu thương với ông nhưng vẫn thấy không còn nhận ra Trương Ba của trước đây nữa.

* Mỗi người trong gia đình ở một vị trí, một thái độ khác nhau nhưng đều có điểm chung là thấy Trương Ba đã thay đổi, không còn nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn.

- Kết quả: Trương Ba vỡ lẽ, nhận ra sự thay đổi của bản thân và sự lấn át của phần xác đối với phần hồn trong ông.

→ Mâu thuẫn kịch lên đến đỉnh điểm.

c. Cuộc đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích và quyết định cuối cùng của hồn Trương Ba

- Sự giác ngộ về ý thức: Con người sống cần có sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn, cần được sống là chính mình và cần phải sống có ý nghĩa.

+ Không được bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được: “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”

+ “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết”

+ “Không thể sống với bất cứ giá nào được. Có những cái giá quá đắt, không thể trả được tâm hồn tôi lại trở lại thanh thản, trong sáng như xưa”.

- Hành động mang tính bước ngoặt của Trương Ba: Một quyết định đầy khó khăn nhưng hết sức đúng đắn.

+ Trả lại xác cho anh hàng thịt còn Trương Ba sẽ chết.

+ Phép thử của Đế Thích (Trương Ba nhập vào xác cu Tị): Trương Ba đã để cho cu Tị sống còn mình thì chết.

→  Đoạn kết có ý nghĩa rất to lớn nó có tác dụng thúc đẩy ý chí nhận thức của con người về cách sống để tránh làm cho tâm hồn của mình bị tổn thương, không hoán đổi thân xác và sống nhờ vào thân xác của người khác.Được sống làm người quý giá thật nhưng được sống đúng mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn quý giá hơn.

→ Ý nghĩa phê phán: 

- Thứ nhất, con người đang có nguy cơ chạy theo những ham muốn tầm thường về vật chất, chỉ thích hưởng thụ đến nỗi trở nên phàm phu, thô thiển. Nói như Chế Lan Viên trong một bài thơ đã từng cảnh báo “muốn nuôi sống xác thân đem làm thịt linh hồn”.

- Thứ hai, lấy cớ tâm hồn là quý, đời sống tinh thần là đáng trọng mà chẳng chăm lo thích đáng đến sinh hoạt vật chất, không phấn đấu vì hạnh phúc toàn vẹn. Thực chất đây là biểu hiện của chủ nghĩa duy tâm chủ quan, của sự lười biếng, không tưởng. Cả hai quan niệm, cách sống trên đều cực đoan, đáng phê phán.

- Ngoài ra, vở kịch còn đề cập đến một vấn đề cũng không kém phần bức xúc, đó là tình trạng con người phải sống giả, không dám và cũng không được sống là bản thân mình. Đấy là nguy cơ đẩy con người đến chỗ bị tha hóa do danh và lợi.

3. Kết bài

- Khái quát, mở rộng vấn đề

Bài tham khảo

Lưu Quang Vũ ban đầu nổi tiếng với vai trò là nhà thơ. Tuy nhiên, sau này ông được biết đến nhiều hơn như một nhà viết kịch xuất sắc. Trong những năm 1980, các vở kịch của Lưu Quang Vũ đã chiếm lĩnh nhiều sân khấu trên khắp đất nước.

Lưu Quang Vũ luôn mang trong mình khát vọng bày tỏ tâm hồn và tham gia vào dòng chảy của cuộc sống. Khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, văn học được thể hiện dưới góc nhìn đa chiều, khám phá số phận con người và vấn đề cá nhân. Lưu Quang Vũ với mong muốn thể hiện tâm hồn, nhân cách và khát vọng sáng tạo đã dồn hết tâm sức vào viết kịch.

Đoạn trích “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” được viết dựa trên cốt truyện dân gian, gửi gắm những suy ngẫm về nhân sinh và phê phán một số tiêu cực trong lối sống hiện thời. Vở kịch bắt đầu ở chỗ câu chuyện dân gian kết thúc, khi hồn Trương Ba sống trong xác anh hàng thịt gây ra nhiều tình huống khó khăn, tuyệt vọng, dẫn đến việc hồn Trương Ba cầu xin Đế Thích cho phép ông chết. Cách xây dựng tình huống và giải quyết mâu thuẫn này thể hiện triết lý sâu sắc về cách sống và làm người: Cuộc sống đáng quý, nhưng không phải sống nào cũng đáng.

Lưu Quang Vũ đã tạo nên tác phẩm với nhiều phương diện tài năng, đặc biệt là tài dựng cảnh và dựng đối thoại. Kịch tính căng thẳng trong những xung đột bên ngoài và nội tâm nhân vật. Ngôn ngữ sống động, thấm đẫm triết lý nhân sinh.

Đoạn trích cuối cùng, có thể gọi là “Thoát khỏi nghịch cảnh”, đưa xung đột trung tâm của vở kịch lên đến đỉnh điểm. Sau nhiều tháng sống trong tình trạng “bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo”, hồn Trương Ba ngày càng xa lạ với gia đình và tự ghét chính mình. Ông quyết định tách khỏi cái thân xác thô lỗ của anh hàng thịt. Cuộc đối thoại giữa hồn và xác, rồi hồn và Đế Thích, đẩy xung đột nội tâm của hồn Trương Ba lên cao, từ đó nêu lên những triết lý nhân sinh sâu sắc.

Trước khi hồn và xác đối thoại, hồn Trương Ba tự độc thoại với lời kêu gọi mạnh mẽ: Không! Tôi không muốn sống thế này mãi! Tâm trạng đau khổ, bế tắc của hồn thể hiện qua những câu nói ngắn gọn, dồn dập, thể hiện mong muốn thoát ra khỏi cái thân xác mà hồn ghê tởm.

Trong cuộc đối thoại với xác, hồn Trương Ba bị đuối lý vì xác gợi lại những hành động mà hồn không thể chối bỏ. Hồn đau khổ, xấu hổ và tuyệt vọng trước những lời mỉa mai, châm chọc của xác. Còn trong các đối thoại với người thân, hồn nhận ra sự xa lạ, biến đổi của mình, đẩy nỗi đau khổ lên đỉnh điểm.

Trong cuộc trò chuyện với Đế Thích, hồn Trương Ba bày tỏ quan niệm về hạnh phúc, về cách sống và cái chết. Hồn nhận thức được sự hài hòa giữa hồn và xác, và quyết định xin cho cu Tị sống, còn mình sẽ chết hẳn.

Cuộc đối thoại với Đế Thích và quyết định cuối cùng của hồn Trương Ba là kết quả của quá trình diễn biến hợp lý. Hồn nhận thức được những rắc rối có thể xảy ra khi nhập hồn vào xác cu Tị và quyết định dứt khoát.

Vở kịch mang ý nghĩa triết lý sâu sắc về nhân sinh và hạnh phúc con người, đồng thời phê phán những tiêu cực trong lối sống hiện tại. Lưu Quang Vũ còn lên án việc con người chạy theo ham muốn vật chất và không chăm lo đến giá trị tinh thần, gây ra sự tha hóa.

Lưu Quang Vũ qua đời một cách đáng tiếc trong một tai nạn giao thông. Vở kịch cuối cùng của ông là “Chim sâm cầm không chết”. Dù đã ra đi, Lưu Quang Vũ vẫn sống mãi qua tác phẩm của mình. “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” và những vở kịch khác của ông vẫn tiếp tục được dàn dựng và biểu diễn, mang ý nghĩa triết lý về cuộc đời, con người và xã hội.