Văn bản Xúy Vân giả dại

Xúy Vân giả dại

(trích chèo Kim Nham)

Kim Nham là một nho sinh, trọ học ở Tràng An. Sau khi kết duyên với Xuý Vân, chàng tiếp tục lên kinh miệt mài đèn sách đợi khoa thi, để Xuý Vân sống trong cảnh cô đơn, buồn bã. Ở quê, Xuý Vân bị gã Trần Phương tán tinh, hứa hẹn ngon ngọt. Nàng giả điên với hi vọng thoát khỏi Kim Nham để theo Trần Phương. Sau những cố gắng chạy chữa cho vợ không thành, Kim Nham đành phải để nàng được tự do. Xuý Vân tìm đến Trần Phương nhưng bị hắn trở mặt, quay lưng. Từ chỗ giả điên, Xuý Vân đã hoá điên thật. Đoạn trích dưới đây thể hiện cảnh Xuý Vân tự dựng lên màn điên loạn của chính mình.

XUÝ VÂN (Nói lệch):

Đau thiết thiệt van,

Than cùng bà Nguyệt.

Đánh cho lê liệt,

Chết mệt con đồng.

Bắt đò sang sông

Bớ đò, bớ đò.

(Vỉa):

Tôi kêu đò, đò nọ không thưa,

Tôi càng chờ càng đợi, càng trưa chuyến đò.

(Hút quá giang):

Nên tôi phải luỵ đò,

Cách con sông nên tôi phải lụy đò,

Bởi ông trời tối, phải luỵ cô bán hàng.

Chả nên gia thất thì về,

Ở làm chỉ mãi cho chúng chê, bạn cười.

Tôi chắp tay lạy bạn đừng cười,

Tôi không trăng gió lại gặp người gió trăng.

Gió trăng thời mặc gió trăng,

Ai ơi giữ lấy đạo hằng chớ quên.

Chi em ơi!

Ra đây có phải xưng danh không nhỉ?

(Đế):

Không xưng danh, ai biết là ai?

XUÝ VÂN:

Bước chân vào tôi thưa rằng vậy,

Chẳng giấu gì Xúy Vân là tôi,

Tuy dại dột, tài cao vô giá,

Thiên hạ đồn rằng tôi hát hay đã lạ,

Ai cũng gọi là cô ả Xuý Vân.

Phụ Kim Nham, say đắm Trần Phương,

Nên đến nỗi điên cuồng, rồ dại.

(Hát điệu con gà rừng):

Con gà rừng ăn lẫn với công

Đắng cay chẳng có chịu được, ức!

Mà để láng giềng ai hay?

Bông bông dắt, bông bông díu,

Xa xa lắc, xa xa líu,

Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên.

Chờ cho bông lúa chín vàng

Để anh đi gặt, để nàng mang cơm.

Bông bông dắt, bông bông díu,

Xa xa lắc, xa xa líu,

Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên.

(Tiếng trống nhịp nổi lên, Xuý Vân múa điệu bắt nhện, xe tơ, dệt cửi. Múa xong, Xuý Vân hát lên rồi cười và hát điệu sa lệch...)

Rủ nhau lên núi Thiên Thai,

Thấy hai con quạ đang ăn xoài trên cây.

Ba cô bán mắm trong làng,

Mắm không bán hết, còn quang với thùng.

Chị em ơi, tôi than thân tôi vài câu nhé.

(Đế):

Ờ.

XUÝ VÂN (Nói điệu sử rầu):

Than ôi!

Tôi thương nhân ngãi, tôi nhớ nhân tình,

Đêm năm canh tôi thúc cả vừa năm.

(Hát sắp).

Than rằng nhân ngãi, cựu tình tôi đâu,

Con cá rô nằm vũng chân trâu,

Để cho năm bảy cần câu châu vào!

(Nói):

Chị em ơi, tôi hát xuôi cũng được,

Mà tôi hát ngược cũng hay,

Tôi hát câu này cho chị em nghe nhé!

(Hát ngược):

Chiếc trống cơm, ai khéo vỗ nên bông

Một đàn các cô con gái lội sông té bèo.

Chuột đậu cành rào, muỗi ấp cánh dơi,

Ông Bụt kia bẻ cổ con nai,

Cái trứng gà mà tha con quạ lên ngồi trên cây.

Ở trong đình có cái khua, cái nhôi,

Ở trong cái nón có cái kèo, cái cột,

Ở dưới sông có cái phố bán bát,

Lên trên biển ta đốn gỗ làm nhà,

Con vâm kia ấp trứng ba ba,

Cưỡi con gà mà đi đánh giặc!

(Xuý Vân vào, vừa đi vừa cười điên dại).

(Ngữ văn 10 Nâng cao, tập một, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội, 2018, tr. 129 – 132)