Câu tục ngữ có 2 vế câu

• Cứu vật, vật trả ơn: Nói về việc khi ta giúp đỡ động vật, ta sẽ nhận được sự biết ơn từ chính con vật đó.
• Cứu nhân, nhân trả oán: Nói về việc khi ta giúp đỡ con người, ta có thể không nhận được sự biết ơn mà còn nhận lại sự oán hận.

Câu tục ngữ này thể hiện một hiện thực phức tạp trong xã hội: Lòng nhân ái là một phẩm chất tốt đẹp cần được trân trọng và phát huy. Việc giúp đỡ người khác, dù là động vật hay con người, đều xuất phát từ lòng nhân ái và sẽ mang lại cho ta niềm vui và sự thanh thản. Tuy nhiên, con người là một sinh vật phức tạp với nhiều cung bậc cảm xúc và suy nghĩ khác nhau. Không phải ai cũng biết ơn khi được giúp đỡ, thậm chí có người còn có thể trả ơn bằng oán hận. 

Khái quát: Câu tục ngữ này khuyên răn chúng ta nên sống cẩn trọng, đề cao lòng nhân ái nhưng cũng không nên quá tin tưởng vào người khác. Khi giúp đỡ người khác, ta nên xuất phát từ tấm lòng chân thành nhưng cũng cần phải có sự tỉnh táo và cảnh giác.