Văn bản Áo dài đầu thế kỉ XX (Đoàn Thị Tình)

Áo dài đầu thế kỉ XX

Đoàn Thị Tình

Với chính sách cai trị của Pháp, làn sóng văn hoá Tây Âu tràn vào Việt Nam đã ảnh hưởng tới thị hiếu của những người tu sản, tiểu tư sản, tầng lớp thanh niên thành thị trong các phong trào Sống mới, Vui khoẻ, Trẻ trung,..

Đầu những năm 1930, ở Hà Nội cũng như ở Sài Gòn, có mốt áo dài tân thời. Vẫn là kiểu áo dài năm thân truyền thống nhưng may chật hơn, thân trước thân sau không nối giữa nữa (vì đã có loại vải khổ rộng để may), vạt con được cắt ngắn lên. Áo dài tân thời may bằng nhiều chất liệu vải với màu sắc khác nhau, được coi là một tân tiến.

Trong phong trào này, hoạ sĩ Cát Tường ở Hà Nội nghiên cứu, giới thiệu trên báo chí rồi sau đó tung ra kiểu áo Lo Muya (tiếng Pháp: Le mur nghĩa là bức tường. Tường là tên hoạ sĩ).

Áo dài Lo Muya vai bồng, cổ tay măng sét (như tay áo sơ mi nam) hoặc tay lá sen, tay chun. Cổ áo tròn khoét sâu xuống ngực, viền đăng-ten, hoặc kiểu lá sen tròn, lá sen cài vắt chéo. Gấu áo cắt hình sóng lượn, đáp vải khác màu, hoặc đính những đường ren, đăng-ten diệm dứa. Nhiều chi tiết của chiếc áo dài Lo Muya vay mượn ở các loại áo, váy của phụ nữ châu Âu thời đó. Áo dài La Muya, cho dù có nhiều ý kiến phản đối, vẫn đã được những người phụ nữ tân tiến ở thành thị ba miền hưởng ứng thời gian này, phong trào uốn tóc bồng, đi giày đầm (giày cao gót), mặc quần trắng cũng đã khá phổ biến.

Ít năm sau, chiếc áo dài Lo Muya lại quay trở về dạng quen thuộc cũ, có ít nhiều cải tiến: cổ áo dúng cao từ 1 cm đến 2 cm, tay thẳng, may liền vải, cổ tay hẹp, viền nhỏ. Có kiểu ở của tay, gấu, nẹp cài cúc đều viền vải khác màu thành đường nẹp rộng khoảng 0,5 cm gọi là áo lé nẹp. Có loại gấu áo vệ tròn lẳn, không gập. Trải qua những cuộc đấu tranh chung về quan điểm thẩm mĩ để bảo vệ cái đẹp giản dị, thanh nhã, có tính dân tộc, chiếc áo dài truyền thống lại được phục hồi, Phụ nữ thành thị tiểu tư sản, người nhiều tuổi, mặc áo dài cổ đứng cao từ 1 cm đến 2 cm, góc thẳng. Các cô gái thường mặc áo cổ cao từ 4 cm đến 7 cm dựng bằng vải hồ cúng, góc tròn. Vạt áo lượn, tà khép. Các bà mặc quần đen. Các cô thường mặc quần trắng. Ở trong nhà mặc áo cánh trắng, cổ áo tròn, cổ quả tim, cổ thìa hay cổ vuông cài cúc giữa, tay dài hoặc ngắn. Khi có khách đến nhà, hoặc đi ra đường phố, đi chơi, đi làm, đi học, lễ, Tết đều mặc áo dài. Mùa hè thường mặc áo dài bằng lụa hay vải mỏng, màu sáng, hoa nhỏ. Mùa rét may áo dài bằng các loại vải nhung, len, dạ, hoặc mặc lồng hai chiếc áo dài cho ấm.

(Đoàn Thị Tình, Trang phục Việt Nam, NXB Mĩ thuật, 2006, tr. 113-111)