Lý thuyết về hệ quả địa lí các chuyển động của Trái Đất

Bài 5. Hệ quả địa lí các chuyển động của Trái Đất

1. Hệ quả địa lí của chuyển động tự quay quanh trục

a. Sự luân phiên ngày đêm

- Do có hình khối cầu nên Trái Đất luôn được Mặt Trời chiếu sáng một nửa, nửa được chiếu sáng là ban ngày và nửa chưa được chiếu sáng là ban đêm.

- Trái Đất tự quay quanh trục => khắp mọi nơi trên Trái Đất đều lần lượt được Mặt Trời chiếu sáng rồi lại chìm vào bóng tối.

=> Hiện tượng ngày đêm luân phiên.

b. Giờ trên Trái Đất

- Do Trái Đất có dạng hình khối cầu và tự quay quanh trục từ tây sang đông, nên ở cùng 1 thời điểm, người đứng ở các kinh tuyến khác nhau sẽ nhìn thấy Mặt Trời ở các độ cao khác nhau => các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau, đó là giờ địa phương (giờ mặt trời).

=> Không thuận tiện trong đời sống, sản xuất.

- Giờ khu vực:

+ Người ta chia bề mặt Trái Đất thành 24 múi giờ, mỗi múi giờ rộng 15 độ kinh tuyến.

+ Các địa phương nằm trong cùng một múi giờ sẽ thống nhất có một giờ (giờ múi).

=> Trên thực tế, ranh giới các múi giờ thường được điều chỉnh theo đường biên giới quốc gia, tạo thành các khu vực giờ.

+ Giờ ở múi số 0 được lấy làm giờ quốc tế (giờ GMT).

+ Người ta quy định lấy kinh tuyến 180o đi qua giữa múi giờ số 12 ở Thái Bình Dương làm đường chuyển ngày quốc tế.

-> Nếu đi từ tây sang đông qua kinh tuyến 180o thì lùi lại 1 ngày lịch.

-> Nếu đi từ đông sang tây qua kinh tuyến 180o thì tăng thêm 1 ngày lịch.

2. Hệ quả địa lí do chuyển động quanh Mặt Trời

a. Hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau

- Nguyên nhân: Do Trái Đất vừa tự quay quanh trục vừa tự quay quanh Mặt Trời, nhưng trục Trái Đất không đổi hướng và nghiêng với mặt phẳng quỹ đạo 1 góc 66o33’ => hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau theo thời gian và không gian.

- Biểu hiện:

+ Các địa điểm ở 2 bán cầu Bắc và Nam có hiện tượng ngày, đêm dài ngắn khác nhau theo mùa và theo vĩ độ (trừ ngày 21/3 và 23/9 có thời gian ngày, đêm bằng nhau).

+ Xích đạo quanh năm có độ dài ngày = đêm, càng xa Xích đạo chênh lệch độ dài ngày đêm càng lớn.

+ 2 cực có 6 tháng ngày và 6 tháng đêm.

b. Các mùa trong năm

- Nguyên nhân: Do Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời với hướng trục không thay đổi và nghiêng với mặt phẳng quỹ đạo 1 góc khoảng 66o33’ => góc chiếu của tia sáng mặt trời và thời gian nhận được ánh sáng mặt trời thay đổi trong năm.

- Biểu hiện:

+ Hiện tượng mùa diễn ra ngược nhau giữa bán cầu Bắc và bán cầu Nam.

+ Bốn mùa biểu hiện rõ nhất ở vùng ôn đới.

+ Vùng nhiệt đới có 2 mùa nhưng không rõ rệt.

+ Vùng hàn đới chỉ có 1 mùa lạnh kéo dài.