Lý thuyết về đất trên Trái Đất

Bài 13. Đất trê Trái Đất

1. Khái niệm đất và vỏ phong hóa

- Đất là lớp vật chất mỏn bao phủ bề mặt các lục địa và đảo, được hình thành do quá trình phong hóa các loại đá. Thành phần cấu tạo chủ yếu là chất khoáng, chất hữu cơ, không khí và nước.

- Độ phì là đặc trưng cơ bản của đất, là khả năng cung cấp nước, chất dinh dưỡng và các yếu tố khác (nhiệt, khí,...) giúp thực vật sinh trưởng và phát triển.

- Vỏ phong hóa là sản phẩm phong hóa của đá gốc, phần trên cùng của vỏ Trái Đất, chịu ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài, có cấu trúc phân tầng theo chiều thẳng đứng.

2. Các nhân tố hình thành đất

Các nhân tố chính hình thành đất là đá mẹ, khí hậu, địa hình, sinh vật và thời gian. Các nhân tố này tác động mạnh, yếu khác nhau tạo nên các loại đất đá khác nhau về tính chất.

- Đá mẹ: là nhân tố khởi đầu của quá trình hình thành đất, tác động đến tính chất lí, hóa của đất.

- Khí hậu: có vai trò quan trọng trong quá trình hình thành. Nhiệt độ và lượng mưa là hai nhân tố khí hậu có tác động mạnh đến quá trình phong hóa và hình thành đất.

- Địa hình: tác động tới sự phân phối nhiệt, ẩm, tích tụ vật liệu. 

Ví dụ: khu vực núi cao sẽ có tầng phong hóa mỏng, do nhiệt độ thấp, độ dốc lớn làm đất bị xói mòn, rửa trôi. Khu vực đồng bằng, bằng phẳng, trũng thấp sẽ có quá trình bội tụ, tầng đất dày.

- Sinh vật: tham gia vào quá trình phá hủy đá, cung cấp chất hữu cơ cho đất, ngăn chặn quá trình xói mòn và rửa trôi đất.

- Thời gian: được hiểu là tuổi đất. Thời gian càng lâu, tầng đất càng dày.

- Con người có vai trò quan trọng trong việc biến đổi đất, có thể làm đất tốt lên hoặc làm đất trở nên xấu đi.