Bài 12. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình - Cánh diều

Mở đầu

Trả lời câu hỏi Mở đầu trang 61 SGK GDCD - Cánh diều

Phương pháp giải:

Trực quan

Lời giải chi tiết:

Những ca từ gắn với quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình:

+ Bố đồng tình cùng con lao vào bếp

+ Bố đi làm đã về nhớ lắm con ôm cái nghe

+ Lớn con phải đỡ đần những tháng năm mẹ ân cần

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi Khám phá 1 trang 62 SGK GDCD - Cánh diều

Hình ảnh: (trang 61, 62)

Quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy liên kết các hình ảnh trên thành một câu chuyện về mối quan hệ trong gia đình và vai trò của gia đình đối với mỗi thành viên.

b) Theo em, gia đình là gì? Gia đình có vai trò như thế nào đối với mỗi người?

Phương pháp giải:

-        Trực quan

-        Liên hệ thực tế

-        Liên hệ bản thân

Lời giải chi tiết:

a) Gia đình là nơi ta được sinh ra và lớn lên, là nơi nuôi dưỡng ta. Gia đình cùng ta trải qua những đắng cay ngọt bùi, chia sẻ vui buồn trong cuộc sống. Mỗi người rồi sẽ đi xa nhưng gia đình luôn ở đó chờ ta trở về.

b)      

- Gia đình là tập hợp những người gắn bó với nhau do hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc quan hệ nuôi dưỡng, làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ giữa họ với nhau theo quy định của pháp luật.

- Đối với mỗi người, gia đình chính là mái ấm yêu thương, là nơi hình thành và nuôi dưỡng nhân cách, là chỗ dựa vững chắc cho mọi thành viên.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi Khám phá 2 trang 63 SGK GDCD - Cánh diều

Đọc và trả lời câu hỏi:

a) Theo em, Bác Hồ muốn nhấn mạnh điều gì trong thông tin trên?

b) Em hãy cho biết gia đình có vai trò như thế nào đối với xã hội?

Phương pháp giải:

Đọc và tìm ý

Lời giải chi tiết:

a) Bác Hồ muốn nhấn mạnh tầm quan trọng của gia đình hạnh phúc ấm êm. Gia đình tốt thì xã hội mới tốt.

b) Đối với xã hội, gia đình có vai trò quan trọng trong việc giữ gìn, phát huy những truyền thống tốt đẹp của quê hương, dân tộc. Mỗi một gia đình tốt là một tế bào lành mạnh cho xã hội.

Khám phá 3

Trả lời câu hỏi Khám phá 3 trang 63 SGK GDCD - Cánh diều

Đọc và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy dựa vào những nội dung trong thông tin để nhận xét về suy nghĩ và hành động của các thành viên trong gia đình H.

b) Theo em, pháp luật nước ta quy định như thế nào về quyền, nghĩa vụ giữa vợ và chồng, giữa cha mẹ và con?

Phương pháp giải:

Đọc và tìm ý trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

a)     Nhận xét về suy nghĩ và hành động của các thành viên trong gia đình H:

+       Bố H là một người bố thương con nhưng chưa làm tròn bổn phận của mình trong gia đình khi bố H tan làm không giúp đỡ vợ - mẹ H việc nhà.

+       Mẹ H là một người mẹ yêu thương con, làm tròn bổn phận của một mẹ, một người vợ.

+       H là một người con hiếu thảo khi biết lo lắng, quan tâm, chia sẻ công việc với mẹ.

b)     Pháp luật quy định:

+       Vợ chồng bình đẳng với nhau, có quyền, nghĩa vụ ngang nhau về mọi mặt trong gia đình.

+       Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ nuôi dạy con thành những công dân tốt, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con, tôn trọng con; không được phân biệt đối xử giữa các con; không được ngược đãi, xúc ,phạm, ép buộc con làm điều trái đạo đức, trái pháp luật.

+       Con có quyền được cha mẹ thương yêu, tôn trọng; có bổn phận yêu quý, kính trọng, biết ơn, hiếu thảo, phụng dưỡng cha mẹ.

Khám phá 4

Trả lời câu hỏi Khám phá 4 trang 65 SGK GDCD - Cánh diều

Đọc và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy cho biết câu chuyện trên đã nói đến những mối quan hệ nào trong gia đình của Ninh? Em có nhận xét gì về suy nghĩ, việc làm của bà cháu Ninh?

b) Theo em, pháp luật nước ta quy định như thế nào về quyền và nghĩa vụ giữa ông bà và cháu?

Phương pháp giải:

Đọc và tìm ý trả lời

Lời giải chi tiết:

a)      

-        Mối quan hệ trong gia đình Ninh được nhắc đến:

+       Mối quan hệ giữa bà - cháu: Bà và Ninh.

+       Mối quan hệ cha mẹ - con: Bố mẹ và Ninh.

-        Nhận xét:

+       Bà của Ninh là người bà yêu thương cháu vô bờ bến, luôn lo lắng, chăm sóc cho cháu từng bữa ăn giấc ngủ.

+       Ninh là một đứa trẻ ngoan, luôn nghe lời bố mẹ và bà, vô cùng hiếu thảo và yêu thương bà.

b)      Pháp luật quy định:

+       Ông bà có quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, sống mẫu mực và nêu gương tốt cho con cháu.

+       Cháu có nghĩa vụ kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà.

Khám phá 5

Trả lời câu hỏi Khám phá 5 trang 65 SGK GDCD - Cánh diều

Đọc và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy cho biết các câu ca dao, tục ngữ trên có ý nghĩa như thế nào đối với anh chị em trong gia đình.

b) Theo em, quyền và nghĩa vụ của anh chị em trong gia đình được thể hiện như thế nào trong các câu ca dao, tục ngữ trên?

Phương pháp giải:

Đọc và tìm ý trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

a) Các câu ca dao, tục ngữ trên thể hiện tình yêu thương, sự che chở, đùm bọc của anh chị em trong gia đình và nói về tầm quan trọng trong việc anh chị em trong gia đình hòa thuận, đoàn kết.

b) Anh chị em có quyền và nghĩa vụ yêu thương, chăm sóc, giúp đỡ nhau; có quyền, nghĩa vụ nuôi dưỡng nhau trong trường hợp không còn cha mẹ hoặc cha mẹ không đủ điều kiện trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con.

Khám phá 6

Trả lời câu hỏi Khám phá 6 trang 66 SGK GDCD - Cánh diều

Phương pháp giải:

-        Đọc và tìm ý trả lời

-        Liên hệ bản thân

Lời giải chi tiết:

a)      

A. Bạn M đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của một người con đối với cha mẹ là luôn yêu thương, quan tâm và biết đỡ đần cha mẹ.

B. Anh P chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của một người chồng với vợ vì trong một gia đình giữa vợ và chồng có quyền bình đẳng nên anh P cần tôn trọng ý kiến của vợ.

C. Bố mẹ Y đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của bố mẹ đối với con vì họ luôn yêu thương, quan tâm và tôn trọng Y.

D. Bạn Q chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của một người con đối với cha mẹ vì bạn Q không biết giúp đỡ bố mẹ trông em, không biết san sẻ công việc với mẹ.

E. Ông bà K đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của ông bà đối với cháu vì ông bà K luôn chăm sóc, yêu thương, quan tâm và dạy dỗ cháu.

b) Là một thành viên trong gia đình, em đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình:

+       Quyền: Được bố mẹ yêu thương, quan tâm, tôn trọng

+       Nghĩa vụ: Luôn yêu thương, quan tâm, giúp đỡ bố mẹ trong công việc hằng ngày.

Khám phá 7

Trả lời câu hỏi Khám phá 7 trang 67 SGK GDCD - Cánh diều

Phương pháp giải:

-        Đọc và tìm ý trả lời

-        Liên hệ bản thân

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật “Ta” trong bài đồng dao đã thực hiện bổn phận của mình trong gia đình là chủ động lo toan việc nấu cơm cho cả gia đình, đảm bảo bữa cơm gia đình luôn đầy đủ và đúng giờ.

- Điều em học được qua bài đồng dao trên là phải tự giác, chủ động, bình đẳng thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong gia đình và phải biết tôn trọng quyền của mọi người trong gia đình.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 67 SGK GDCD - Cánh diều

Bài 1: Em hãy chia sẻ với các bạn về gia đình của mình (các thành viên, tình cảm, sự quan tâm, cảm thông,...)

Phương pháp giải:

Liên hệ bản thân

Lời giải chi tiết:

Gia đình em gồm 4 người: bố mẹ em, em và em trai em. Gia đình em luôn yêu thương nhau. Mọi người trong gia đình đều luôn chia sẻ công việc nhà với nhau. Em và em trai đi học về sẽ cùng mẹ em nấu cơm, bố em đi làm về cũng sẽ giúp mẹ em quét nhà. Gia đình em luôn bên nhau cổ vũ, động viên nhau vượt qua khó khăn.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 67 SGK GDCD - Cánh diều

Bài 2: Em hãy nêu ý nghĩa của câu tục ngữ sau: “Thuận vợ,  thuận chồng, tát biển Đông cũng cạn”.

Phương pháp giải:

Đọc và phân tích

Lời giải chi tiết:

“Thuận vợ, thuận chồng, tát biển Đông cũng cạn” được hiểu là chỉ cần vợ chồng hòa hợp, đồng lòng, có cùng chí hướng, cùng động viên nhau vượt qua khó khăn thì cho dù là việc khó nhất như tát cạn biển đông cũng có thể thực hiện được."

Luyện tập 3

Bài 3: Vào kì nghỉ hè này, M dự định sẽ về ở với ông bà một thời gian, nhưng bố mẹ của M lại muốn M học thêm một số môn.

a) Em hãy nhận xét việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của bố mẹ M.

b) Nếu là M, em sẽ nói với bố mẹ như thế nào?

Phương pháp giải:

-        Đọc và tìm ý trả lời

-        Liên hệ bản thân

Lời giải chi tiết:

a) Qua việc làm của bố mẹ M em thấy bố mẹ của M quan tâm tới M không đúng cách vì kì nghỉ hè là thời gian nghỉ ngơi, thư giãn nhưng lại bắt M học và không tôn trọng quyết định của M là về quê ở với ông bà Nội.

b) Nếu là M, em sẽ thuyết phục bố mẹ rằng khi về quê ở với ông bà nội có thể ở bên chăm sóc ông bà, có thể ở bên bầu bạn với ông bà. Và sẽ hứa vào năm học mới sẽ cố gắng học thật giỏi.

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi Luyện tập 4 trang 67 SGK GDCD - Cánh diều

Bài 4: G là cháu duy nhất trong gia đình nên được ông bà chiều chuộng, Ông bà nói với G: Cháu chỉ cần học giỏi, những việc khác đã có ông bà và bố mẹ cháu lo.

a) Em nhận xét như thế nào về sự quan tâm, chăm sóc của ông bà đối với G?

b) Nếu là G, em sẽ ứng xử như thế nào đối với ông bà?

Phương pháp giải:

Đọc và tìm ý

Liên hệ bản thân

Lời giải chi tiết:

a)     Ông bà của G luôn yêu thương cháu, nhưng ông bà yêu thương, quan tâm cháu chưa đúng cách. Vì nếu ông bà chỉ để cho cháu tập trung vào học không làm những việc khác sẽ khiến bạn bị thiếu các kĩ năng sống, sau này sẽ khó làm việc, hòa nhập và khả năng tự lập kém.

b)     Nếu em là G, em sẽ nói lời cảm ơn, lời yêu thương với ông bà và xin ông bà dạy những kĩ năng sống, dạy những việc mà em chưa biết làm để sau này có thể tự lập được,...

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi Vận dụng 1 trang 67 SGK GDCD - Cánh diều

Bài 1: Em hãy cùng bạn lập kế hoạch tổ chức một buổi tọa đàm về chủ đề “Quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình”. (Gợi ý: mục đích; nội dung; thời gian; địa điểm tổ chức; thành phần tham gia,..)

Phương pháp giải:

Liên hệ bản thân

Lời giải chi tiết:

Kế hoạch tổ chức một buổi tọa đàm về chủ đề “Quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình”:

-        Mục đích: Giúp mọi người thấy và hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mỗi thành viên trong gia đình.

-        Nội dung: Tư vấn, tuyên truyền về vấn đề: Quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình.

-        Thời gian: Sáng 8 giờ ngày… tháng… năm …

-        Địa điểm: Tại sân trường

-        Thành phần tham gia: Thầy cô, bạn bè, bố mẹ

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi Vận dụng 2 trang 67 SGK GDCD - Cánh diều

Bài 2: Em hãy cùng bạn thiết kế tập san hoặc báo tường về chủ đề gia đình.

Phương pháp giải:

Liên hệ bản thân

Lời giải chi tiết:

Thiết kế báo tường phải đảm bảo:

+ Hình thức: Cần sử dụng những hình ảnh, màu sắc tươi tắn, để phối hợp, tạo màu gây bắt mắt người nhìn.

+ Nội dung: Diễn đạt được chủ đề “Gia đình”, sử dụng những hình ảnh, ngôn từ liên quan đến gia đình.