Bài 9. Quyền và bổn phận của trẻ em - SGK Đạo đức 4 Kết nối tri thức

Khởi động

Trả lời câu hỏi Khởi động trang 56 SGK Đạo đức 4 – Kết nối tri thức

- Em cùng các bạn hát/nghe bài hát “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai” (Nhạc: Lê Mây, lời: Phùng Ngọc Hùng)

- Theo em, vì sao nói “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”?

Phương pháp giải:

Em tìm kiếm bài hát trên internet để nghe và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Nói “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai” vì trẻ em chính là những chủ nhân tương lai của đất nước. Sau này, khi trẻ em khôn lớn sẽ chính là những người nắm giữ trọng trách giữ gìn và xây dựng đất nước.

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi Khám phá 1 trang 56 SGK Đạo đức 4 – Kết nối tri thức

Tìm hiểu một số quyền và bổn phận cơ bản của trẻ em

a. Tìm hiểu một số quyền của trẻ em

Quan sát tranh và trả lời câu hỏi:

- Các bạn trong tranh đang được hưởng những quyền gì?

- Em còn biết quyền nào khác của trẻ em?

b. Tìm hiểu một số bổn phận của trẻ em

Quan sát tranh và trả lời câu hỏi:

- Các bạn trong tranh đã thực hiện bổn phận gì?

- Theo em, trẻ em còn có những bổn phận nào khác?

Phương pháp giải:

Em quan sát kĩ các bức tranh và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

a.

- Những quyền mà các bạn nhỏ đang được hưởng

1. Quyền khai sinh

2. Quyền được chăm sóc sức khỏe

3. Quyền được giáo dục, học tập và phát triển năng khiếu

4. Quyền được bảo vệ để không bị bạo lực, bỏ rơi, bỏ mặc

5. Quyền được vui chơi, giải trí

6. Quyền được bày tỏ ý kiến và hội họp

- Một số quyền khác của trẻ em:

• Quyền sống
• Quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng
• Quyền giữ gìn, phát huy bản sắc
• Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo
• Quyền bí mật đời sống riêng tư
• Quyền được sống chung với cha, mẹ
• Quyền được bảo vệ khỏi chất ma túy
• Quyền được bảo đảm an sinh xã hội

b.

Những bổn phận mà các bạn trong tranh đã thực hiện:

1. Bổn phận rèn luyện thân thể

2. Bổn phận phụ giúp cha mẹ và các thành viên trong gia đình những công việc phù hợp với độ tuổi, giới tính

3. Bổn phận kính trọng, lễ phép với ông bà, cha mẹ

4. Bổn phận giúp đỡ người già, người khuyết tật, phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, người gặp hoàn cảnh khó khăn phù hợp với khả năng, sức khỏe và độ tuổi

5. Bổn phận bảo vệ, giữ gìn, sử dụng tài sản, tài nguyên, bảo vệ môi trường phù hợp với khả năng và đội tuổi của trẻ em

6. Bổn phận thương yêu, đoàn kết, chia sẻ khó khăn, tôn trọng, giúp đỡ bạn bè

- Một số bổn phận khác của trẻ em

• Bổn phận học tập, rèn luyện, giữ gìn nề nếp gia đình
• Bổn phận tôn trọng giáo viên, cán bộ, nhân viên của nhà trường
• Bổn phận rèn luyện đạo đức, ý thức tự học, thực hiện nhiệm vụ học tập, rèn luyện theo chương trình, kế hoạch giáo dục của nhà trường, cơ sở giáo dục khác
• Bổn phận tôn trọng, lễ phép với người lớn tuổi
• Bổn phận sống trung thực, khiêm tốn

Bổn phận không đánh bạc, mua bán sử dụng rượu, bia, thuốc lá và các chất gây nghiện

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi Khám phá 2 trang 58 SGK Đạo đức 4 – Kết nối tri thức

Khám phá vì sao phải thực hiện quyền và bổn phận của trẻ em

Đọc câu chuyện dưới đây và trả lời câu hỏi:

Hành trình yêu thương

Tháng 7 năm 2006, người dân ở huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam phát hiện trong vườn hoang một bé sơ sinh đang thoi thóp với cơ thể lấm máu, bị kiến và súc vật cắn mất một phần cơ thể. Em được đưa vào bệnh viện điều trị và được các bác sĩ đặt tên là Thiện Nhân với mong muốn ghi nhận lòng thiện, điều nhân của những người đã giúp đỡ và cưu mang em.

Sau đó, Thiện Nhân may mắn trở thành con nuôi trong gia đình cô Trần Mai Anh (Hà Nội). Mẹ Mai Anh đã dạy em tập ăn, tập nói, kiên trì, bền bỉ song hành cùng em nhiều năm, tới nhiều quốc gia như I-ta-li-a, Đức, Mỹ… để chạy chữa, tái tạo một phần cơ thể bị mất

Ngày hôm nay, Thiện Nhân đã khỏe mạnh và có cuộc sống bình thường như bao bạn bè khác. Thiện Nhân rất mê thể thao, có thể chơi bóng rổ, bóng đá cả ngày mà không chán. Trong học tập, bạn luôn tự giác và tích cực tham gia mọi hoạt động của trường, lớp.

Sự độc lập trong tính cách của Thiện Nhân chính là điều khiến mẹ Mai Anh yêu thích. Bạn thường đặt báo thức để tự thức dậy mỗi sáng mà không cần ai gọi. Khi ở nhà, bạn luôn thể hiện sự quan tâm, chu đáo tới từng thành viên trong gia đình. Mỗi khi có thời gian rảnh, bạn thường giúp mẹ và các anh trai làm những việc như nấu cơm, quét dọn nhà cửa,…

(Theo lời kể của cô Mai Anh – mẹ Thiện Nhân)

- Theo em, những em nhỏ bị bỏ rơi ngay từ khi mới chào đời đã bị tước đi những quyền gì của trẻ em?

- Việc làm của cô Mai Anh có ý nghĩa gì đối với Thiện Nhân?

- Thiện Nhân đã thực hiện tốt những bổn phận gì của trẻ em?

- Theo em, vì sao phải thực hiện tốt quyền và bổn phận của trẻ em?

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ câu chuyện và trả lời các câu hỏi

Lời giải chi tiết:

- Những em nhỏ bị bỏ rơi ngay từ khi mới chào đời đã bị tước đi những quyền như:

• Quyền sống
• Quyền được khai sinh
• Quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng
• Quyền được sống chung với cha, mẹ
• Quyền được đoàn tụ, liên hệ và tiếp xúc với cha, mẹ

- Việc làm của cô Mai Anh giúp Thiện Nhân có một gia đình hạnh phúc và được chăm sóc sức khỏe, phát triển như một người bình thường

- Những bổn phận mà Thiện Nhân đã thực hiện tốt:

• Bổn phận học tập, rèn luyện, phụ giúp cha mẹ và các thành viên trong gia đình những công việc phù hợp với độ tuổi, giới tính
• Bổn phận rèn luyện đạo đức, ý thức tự học
• Bổn phận giữ gìn vệ sinh, rèn luyện thân thể
• Bổn phận chăm chỉ học tập

- Cần phải thực hiện tốt quyền và bổn phận của trẻ em để bảo đảm sự phát triển toàn diện của trẻ trong tương lai và xây dựng một xã hội lành mạnh và bền vững

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 60 SGK Đạo đức 4 – Kết nối tri thức

Chơi trò chơi: Kể về các quyền và bổn phận của trẻ em

Chia lớp thành hai đội với hai vòng chơi:

Vòng 1: Kể về các quyền của trẻ em

Vòng 2: Kể về các bổn phận của trẻ em

Trong cùng một thời gian, đội nào kể được đúng và nhiều hơn sẽ thắng cuộc

Phương pháp giải:

Em cùng các bạn tham gia trò chơi

Lời giải chi tiết:

Các quyền của trẻ em

- Quyền khai sinh

- Quyền được chăm sóc sức khỏe

- Quyền được giáo dục, học tập và phát triển năng khiếu

- Quyền được bảo vệ để không bị bạo lực, bỏ rơi, bỏ mặc

- Quyền được vui chơi, giải trí

- Quyền được bày tỏ ý kiến và hội họp

- Quyền sống

- Quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng

- Quyền giữ gìn, phát huy bản sắc

- Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo

- Quyền bí mật đời sống riêng tư

- Quyền được sống chung với cha, mẹ

- Quyền được bảo vệ khỏi chất ma túy

- Quyền được bảo đảm an sinh xã hội

Các bổn phận của trẻ em

- Bổn phận rèn luyện thân thể

- Bổn phận phụ giúp cha mẹ và các thành viên trong gia đình những công việc phù hợp với độ tuổi, giới tính

- Bổn phận kính trọng, lễ phép với ông bà, cha mẹ

- Bổn phận giúp đỡ người già, người khuyết tật, phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, người gặp hoàn cảnh khó khăn phù hợp với khả năng, sức khỏe và độ tuổi

- Bổn phận bảo vệ, giữ gìn, sử dụng tài sản, tài nguyên, bảo vệ môi trường phù hợp với khả năng và đội tuổi của trẻ em

- Bổn phận thương yêu, đoàn kết, chia sẻ khó khăn, tôn trọng, giúp đỡ bạn bè

- Bổn phận học tập, rèn luyện, giữ gìn nề nếp gia đình

- Bổn phận tôn trọng giáo viên, cán bộ, nhân viên của nhà trường

- Bổn phận rèn luyện đạo đức, ý thức tự học, thực hiện nhiệm vụ học tập, rèn luyện theo chương trình, kế hoạch giáo dục của nhà trường, cơ sở giáo dục khác

- Bổn phận tôn trọng, lễ phép với người lớn tuổi

- Bổn phận sống trung thực, khiêm tốn

- Bổn phận không đánh bạc, mua bán sử dụng rượu, bia, thuốc lá và các chất gây nghiện

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 60 SGK Đạo đức 4 – Kết nối tri thức

Hành vi nào sau đây xâm phạm đến quyền trẻ em? Vì sao?

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các hành vi và đưa ra ý kiến của mình, giải thích tại sao em lại có ý kiến như vậy

Lời giải chi tiết:

a. Đây là hành vi xâm hại đến quyền trẻ em. Vì trẻ em có quyền được bảo vệ để không bị bạo lực, bỏ rơi, bỏ mặc

b. Đây là hành vi xâm hại đến quyền trẻ em. Vì trẻ em có quyền được giáo dục, học tập và phát triển năng khiếu

c. Đây không phải là hành vi xâm phạm đến quyền trẻ em. Vì trẻ em có bổn phận thực hiện nhiệm vụ học tập

d. Đây không phải là hành vi xâm phạm đến quyền trẻ em. Vì việc phụ giúp công việc gia đình phù hợp với lứa tuổi là bổn phận của trẻ em

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi Luyện tập 3 trang 60 SGK Đạo đức 4 – Kết nối tri thức

Em tán thành hay không tán thành ý kiến nào dưới đây? Vì sao?

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các ý kiến và nêu quan điểm của mình

Lời giải chi tiết:

Lâm: Không tán thành. Vì trẻ em có quyền vui chơi, giải trí nhưng cũng có bổn phận giúp đỡ gia đình những công việc phù hợp lứa tuổi.

Nga: Không tán thành. Vì trẻ em có quyền được giáo dục, học tập và phát triển năng khiếu, việc cho con đi học là trách nhiệm và nghĩa vụ của cha mẹ

Hùng: Tán thành. Vì đó là những công việc vượt quá sức của trẻ em

Mai: Tán thành. Vì đây là một trong những quyền của trẻ em

Tuấn: Không tán thành. Vì ngoài việc học, trẻ em cần tham gia vào các hoạt động khác để rèn luyện thân thể, đạo đức, phát triển một cách toàn diện

Hằng: Tán thành. Vì quyền trẻ em được pháp luật quy định rõ ràng, mọi hành vi xâm phạm quyền trẻ em đều là trái pháp luật

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi Luyện tập 4 trang 61 SGK Đạo đức 4 – Kết nối tri thức

Em hãy quan sát các bức tranh sau và cho biết bạn nào thực hiện đúng, bạn nào thực hiện chưa đúng bổn phận của trẻ em. Vì sao?

Phương pháp giải:

Em quan sát kĩ các bức tranh và nêu quan điểm của mình

Lời giải chi tiết:

1. Bạn nhỏ trong tranh thực hiện chưa đúng. Vì trẻ em có bổn phận rèn luyện thân thể

2. Bạn nhỏ trong tranh thực hiện đúng. Vì bạn ấy đang giúp mẹ trông em, làm đúng bổn phận giúp đỡ cha, mẹ các công việc phù hợp lứa tuổi

3. Bạn nam trong tranh thực hiện chưa đúng. Vì công việc lau bàn ghế là công việc phù hợp với lứa tuổi của bạn ấy. Trẻ em có bổn phận giúp đỡ các thành viên trong gia đình những công việc phù hợp

4. Bạn nam trong tranh thực hiện đúng. Vì trẻ em có bổn phận trung thực, cần phải lên án các hành vi sai trái

5. Bạn nam trong tranh thực hiện đúng. Vì trẻ em có bổn phận thương yêu, đoàn kết, chia sẻ khó khăn, tôn trọng, giúp đỡ bạn bè

6. Bạn nam trong tranh thực hiện chưa đúng. Vì bạn ấy đang bắt nạt bạn khác, không đúng với bổn phận thương yêu, đoàn kết với bạn bè

Luyện tập 5

Trả lời câu hỏi Luyện tập 5 trang 62 SGK Đạo đức 4 – Kết nối tri thức

Xử lí tình huống

a. Linh rất thích xem phim. Mỗi khi đi học về, bạn lại mở ti vi xem mà không phụ giúp bố mẹ việc nhà cũng không ôn bài. Thấy vậy, mẹ nhắc nhở và không cho Linh xem phim nữa. Bạn ấm ức và cho rằng mẹ đã vi phạm quyền vui chơi, giải trí của trẻ em.

Nếu là bạn của Linh, em sẽ khuyên Linh điều gì?

b. Trên đường đi học em thấy bạn cùng xóm bắt nạt em nhỏ.

Em sẽ làm gì trong tình huống đó?

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các tình huống và đưa ra cách xử lí phù hợp

Lời giải chi tiết:

a. Nếu là bạn của Linh, em sẽ khuyên bạn nên giúp đỡ bố mẹ làm những công việc nhà phù hợp với bạn ấy. Em sẽ giải thích cho Linh hiểu rằng ngoài quyền vui chơi, giải trí, trẻ em cũng có bổn phận phụ giúp bố mẹ, người thân các công việc phù hợp với lứa tuổi

b. Em sẽ ngăn các bạn lại và giải thích cho các bạn rằng đấy là hành vi xâm phạm quyền trẻ em

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi Vận dụng 1 trang 63 SGK Đạo đức 4 – Kết nối tri thức

Hãy vẽ một bức tranh về quyền trẻ em và chia sẻ ý nghĩa của bức tranh đó với các bạn

Phương pháp giải:

Em thực hiện hoạt động trên lớp

Lời giải chi tiết:

Tham khảo:

Bức tranh thể hiện 4 quyền của trẻ em:

- Quyền được học tập

- Quyền được vui chơi, giải trí

- Quyền được tham gia các hoạt động tập thể

- Quyền được bảo vệ

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi Vận dụng 2 trang 63 SGK Đạo đức 4 – Kết nối tri thức

Em hãy tự đánh giá việc thực hiện bổn phận của mình xem điều gì em đã thực hiện tốt, điều gì còn chưa tốt. Đối với những việc chưa tốt, em hãy lập kế hoạch để khắc phục theo bảng gợi ý sau:

Lời giải chi tiết:

Trả lời câu hỏi Vận dụng 2 trang 63 SGK Đạo đức 4 – Kết nối tri thức

Em hãy tự đánh giá việc thực hiện bổn phận của mình xem điều gì em đã thực hiện tốt, điều gì còn chưa tốt. Đối với những việc chưa tốt, em hãy lập kế hoạch để khắc phục theo bảng gợi ý sau: