Bài 15. Tự nhiên, dân cư, xã hội và kinh tế Tây Nam Á - SGK Địa lí 11 Chân trời sáng tạo

? mục I

Dựa vào hình 15.1 và thông tin trong bài, hãy cho biết:

• Những đặc điểm nổi bật về vị trí địa lí của Tây Nam Á.

• Đặc điểm vị trí địa lí có ảnh hưởng như thế nào đến phát triển kinh tế - xã hội của khu vực.

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu kỹ các thông tin, số liệu trong hình kết hợp với kiến thức đã được học trong bài.

Lời giải chi tiết:

- Vị trí địa lí:

+ Tây Nam Á nằm giữa các vĩ tuyến: khoảng từ 12°B - 42°B; kinh tuyến: 26°Đ - 73°Đ.

+ Tiếp giáp vịnh Péc-xích, biển Ả-Rập, Biển Đỏ, Địa Trung Hải, Biển Đen, biển Ca-xpi và khu vực Nam Á, Trung Á.

- Đặc điểm vị trí địa lí:

+ Tây Nam Á thuộc các đới khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt, được bao bọc bởi một số biển và vịnh biển.

+ Vị trí nằm trên đường giao thông quốc tế và giữa ba châu lục Á, Âu, Phi.

* Ảnh hưởng 

1. Ở đây có trữ lượng dầu mỏ lớn chiếm xấp xỉ 50% của cả thế giới.

• Hiện nay các nguồn năng lượng đang bị thiếu hụt trên quy mô toàn cầu.

• Tây Nam Á đã trở thành nơi cạnh tranh ảnh hưởng của nhiều cường quốc và là điểm nóng của thế giới.

2. Do có vị trí chiến lược quan trọng:

• Ỏ ngã 3 của 3 châu lục Á, Âu, Phi.

• Án ngữ con đường biển từ Ấn Độ Dương với Địa Trung Hải qua kênh đào Xuy-ê và Biển Đỏ.

• Án ngữ con đường biển từ Địa Trung Hải với Biển Đen.

? mục II

Dựa vào hình 15.1, hình 15.2 và thông tin trong bài, hãy cho biết đặc điểm về tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của khu vực Tây Nam Á. Đặc điểm này ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế - xã hội như thế nào? 

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu kỹ các thông tin, số liệu trong hình kết hợp với kiến thức đã được học trong bài.

Lời giải chi tiết:

* Đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của Tây Nam Á

* Ảnh hưởng của đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của Tây Nam Á đến hoạt động kinh tế - xã hội.

- Do địa hình nhiều núi và cao nguyên. Lý do này khiến cho người dân khó khăn trong việc đi lại và giao thương, buôn bán.

- Khí hậu thì khô hạn và nóng. Lý do này khiến cho nhiều giống cây trồng không thể sinh sống tại nơi đây, làm cho các đất nước khu vực này không đa dạng về nông sản.

- Cùng từ khí hậu khô nóng thì nơi đây cùng ít sông ngòi phát triển.

- Cảnh quan thì chủ yếu là hoang mạc, bán hoang mạc, thảo nguyên khô hạn.

- Do chiến tranh, xung đột về xã hội mà lý do chính là có tài nguyên dầu mỏ lớn. Số tài nguyên này giúp cho người dân phát triển kinh tế nhưng cũng khiến cho cuộc sống nhân dân nơi đây khốn cùng vì sự tranh chấp chúng.

- Chính trị không ổn định: Cũng bởi thường xuyên xảy ra xung đột đã minh chứng cho việc chính trị các nước trong khu vực bị mất cân bằng và không kiểm soát được nhân dân.

- Sinh vật đa dang, nhiều khu bảo tồn, vườn quốc gia có giá trị, đồng thười thu hút khách du lịch,…

- Nguồn tài nguyên du lịch biển đa dạng, đặc sắc, nguồn thuỷ sản dồi dào => tạo điều kiện cho ngành du lịch biển và đánh bắt hải sản phát triển.

? mục III 1

Dựa vào hình 15.3, hình 15.4 và thông tin trong bài, hãy:

• Trình bày đặc điểm dân cư của Tây Nam Á.

• Phân tích tác động của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội của khu vực. 

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu kỹ các thông tin, số liệu trong hình kết hợp với kiến thức đã được học trong bài.

Lời giải chi tiết:

* Đặc điểm dân cư Tây Nam Á

- Dân số: 313 triệu người (năm 2005)

- Mật độ dân số trung bình khá thấp và phân bố không đều, tập trung chủ yếu ở vùng ven biển, đồng bằng Lưỡng Hà, nơi có nước ngọt

- Phần lớn dân cư là người Ả - Rập. Ngoài ra, còn các dân tộc khác như Thổ Nhĩ Kỳ, Ba Tư, Do Thái,…

- Tỉ lệ dân thành thị cao chiếm khoảng 80 - 90% dân số, nhất là ở I-xra-en, I-xta-bun, Tê-hê-ran,…

* Ảnh hưởng của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế Tây Nam Á

- Hiện nay, dân cư Nam Á chủ yếu theo Ấn Độ giáo, Hồi giáo, Thiên chúa giáo, Phật giáo,… 

- Tôn giáo ảnh hưởng lớn đến tình hình kinh tế - xã hội ở Tây Nam Á.

? mục III 2

Dựa vào hình 15.5 và thông tin trong bài, hãy cho biết đặc điểm xã hội ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực Tây Nam Á như thế nào? 

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu kỹ các thông tin, số liệu trong hình kết hợp với kiến thức đã được học trong bài.

Lời giải chi tiết:

- Nhờ có vị trí chiến lược về kinh tế - chính trị, cùng với nguồn tài nguyên thiên nhiên giàu có, đặc biệt là dầu mỏ đã giúp cho GNI của một số quốc gia giữ ở mức cao.

- Chất lượng cuộc sống của người dân được cải thiện. Tuy nhiên, vẫn có sự chênh lệch khá lớn về chất lượng cuộc sống giữa các nước.

- Tỉ lệ trẻ em được đi học và tuổi thọ người dân ngày càng tăng.

- Đồng bằng Lưỡng Hà là một trong những cái nôi của nền văn minh cổ đại. Đây cũng là nơi ra đời của nhiều tôn giáo lớn như: Hồi giáo, Do Thái giáo, Thiên chúa giáo.

- Phần lớn người dân theo Hồi giáo – quốc giáo của một số quốc gia

- Với sự đặc sắc về tôn giáo, khu vực này còn lưu giữ lại nhiều công trình kiến trúc tôn giáo lịch sử có giá trị 

- Bên cạnh đó, nơi đây còn duy trì nhiều nghề thủ công truyền thống, các lễ hội và phong tục tập quán đặc sắc.

- Các nước trong khu vực có nhiều di sản văn hoá được UNESCO công nhận.

=> Đây là những nguồn tài nguyên thiên nhiên quan trọng, có giá trị du lịch, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế Tây Nam Á.

? mục IV

Dựa vào thông tin trong bài, hãy trình bày và giải thích tình hình phát triển kinh tế chung của khu vực Tây Nam Á.

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu kỹ các thông tin, số liệu trong hình kết hợp với kiến thức đã được học trong bài.

Lời giải chi tiết:

Trong những năm qua, nền kinh tế khu vực Tây Nam Á đã đạt được những thành tựu nhất định. Tuy nhiên, vẫn có sự chênh lệch về tăng trưởng kinh tế, trình độ kinh tế giữa các nước.

1) Quy mô GDP

- TNÁ chiếm 3,7% GDP toàn thế giới (Năm 2020).

- Từ năm 2010, nhờ sự thay đổi trong chính sách phát triển kinh tế của các nước nên quy mô GDP của khu vực tiếp tục gia tăng.

- Tuy nhiên, vẫn có sự chênh lệch về tăng trưởng kinh tế, trình độ kinh tế giữa các nước.

2) Tăng trưởng kinh tế

- Giai đoạn 1965 – 1985 là giai đoạn tăng trưởng kinh tế vượt bậc của TNÁ nhờ xuất khẩu dầu mỏ.

- Tuy nhiên, từ 1986 đến nay, kinh tế TNÁ trải qua nhiều biến động, tăng trưởng kinh tế thiếu ổn định. Giai đoạn 2010 – 2020, tốc độ tăng trưởng GDP bình quân mỗi năm là 2,0%.

- Nguyên nhân gây ra sự bất ổn đó là do chiến tranh, xung đột chính trị, sự bất ổn về giá dàu, dịch bệnh,…

3) Cơ cấu kinh tế

- Chiếm tỉ trọng cao nhất là ngành Dịch vụ

- Cơ cấu chuyển dịch theo hướng phát triển dịch vụ, công nghiệp xây dựng là chủ yếu

- Ở một số nước có nền nông nghiệp tiên tiến, sản xuất nông nghiệp được phát triển theo hướng nông nghiệp công nghệ cao.

4) Các ngành kinh tế nổi bật

- Trong công nghiệp: 

• Nhờ có lợi thế về nguồn dầu mỏ và khí thiên nhiên, nhiều quốc gia TNÁ đã phát triển mạnh công nghiệp khai thác đàu mỏ, khai thác khí tự nhiên, hoá dầu,…

• Một số quốc gia phát triển ngành công nghiệp có hàm lượng tri thức cao như: điện tử - tin học,…

- Trong nông nghiệp:

• Với đặc điểm khí hậu khô hạn, đất đai khô cằn, ít sông hồ nên cây trồng phổ biến là chà là, bông,…Đất phù sa màu mỡ chỉ yếu dùng để trông lúa mì.

• Vật nuôi chủ yếu là Cừu, Bò theo quy mô trang trại áp dụng các thành tựu khoa học – công nghệ tiên tiến.

- Ngành dịch vụ:

• Giao thông vận tải, thương mai, du lịch,… phát triển mạnh do TNÁ nằm trên đường hàng hải quan trọng của thế giới. Đồng thời, là nơi có sản lượng dầu mỏ lớn nên hoạt động giao thông đường biển nhộn nhịp và phát triển.

• Giao thông đường ống cũng đang được chú trọng và đầu tư.

• Hoạt động ngoại thương giữ vị trí quan trọng, chiếm khoảng 4% tỉ trọng hàng hoá xuất khẩu và 3% tỉ trọng hàng hoá nhập khẩu của thế giới.