Bài 11. Một số nền văn minh trên đất nước Việt Nam (trước 1858) SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức

? mục 1.a

Trả lời câu hỏi mục 1.a trang 95 SGK Lịch sử 10

Em hãy cho biết: Nền văn minh văn Lang- Âu Lạc được hình thành và phát triển dựa trên những cơ sở nào?

Phương pháp:

Bước 1: Đọc lại nội dung trang 94, 95 SGK

Bước 2: Từ nội dung trang 94, 95, nêu ra được những cơ sở về tự nhiên và xã hội  hình thành và phát triển văn minh Văn Lang, Âu Lạc. 

Lời giải chi tiết:

Nền văn mịnh Văn Lang- Âu Lạc hình thành và phát triển dựa trên:

-  Điều kiện tự nhiên:

+ Hình thành trên lưu vực các dòng sông lớn, có đất đai màu mỡ, khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa

+ Thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa nước

+ Giàu khoáng sản: đồng, sắt, chì, thiếc => thuận lợi nghề luyện kim

- Cơ sở xã hội:

+ Sự tan rã của xã hội  nguyên thủy, phân hóa xã hội và ra đời của nhà nước.

+ Cư dân sống thành từng làng, giúp nhau trị thủy, làm thủy lợi, khai hoang, trồng lúa nước….

+ Các làng liên kết với nhau, suy tôn thủ lĩnh chung. 

=> Hình thành nên nhà nước đầu tiên ở Việt Nam

? mục 1.b Câu 1

Trả lời câu hỏi mục 1.b trang 95 SGK Lịch sử 10

? mục 1.b Câu 2

? mục 2.a

Trả lời câu hỏi mục 2.a trang 100 SGK Lịch sử 10

Em hãy cho biết văn minh Chăm-pa được hình thành trên những cơ sở nào?

Phương pháp giải: 

Bước 1: Đọc lại nội dung trang 99, 100 SGK Lịch sử 10 KNTT

Bước 2:  Từ nội dung trang 99, 100, nêu ra được những cơ sở về tự nhiên và xã hội  hình thành và phát triển văn minh Chăm-pa

Lời giải chi tiết:

Nền văn minh Cham-pa hình thành và phát triển dựa trên:

-  Tự nhiên:

+ Địa bàn các tỉnh miền Trung và một phần cao nguyên Trường Sơn Việt Nam hiện nay.

+ Có đường bờ biển dài

- Xã hội:

+ Khoảng thế kỉ V TCN, cư dân văn hóa Sa Huỳnh đến cư trú

+ Cơ cấu xã hội là dạng lãnh địa hay liên minh cụm làng, đứng đầu là thủ lĩnh tối cao

+ Tổ chức xã hội trên là cơ sở hình thành Nhà nước Chăm-pa sau này.

- Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ:

+ Cư dân Sa Huỳnh tiếp xúc với văn minh Ấn Độ thông qua tầng lớp thương nhân

+ Các lĩnh vực tiếp thu: chữ viết, tôn giáo, mô hình tổ chức nhà nước, pháp luật

? mục 2.b

Trả lời câu hỏi mục 2.b trang 103 SGK Lịch sử 10

Hãy nêu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Chăm pa.

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc nội dung trang  100, 101, 102, 103, 104

Bước 2: Nêu các thành tựu của nền văn minh Chăm- pa trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, đời sống 

Lời giải chi tiết:

? mục 3.a

Trả lời câu hỏi mục 3.a trang 105 SGK Lịch sử 10

Hãy cho biết những cơ sở hình thành văn minh Phù Nam

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc lại nội dung mục 3 trang 103, 104 SGK

Bước 2: Phân tích cơ sở hình thành văn minh Phù Nam dựa trên 3 cơ sở: tự nhiên, xã hội, sự ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ

Lời giải chi tiết:

Cơ sở hình thành và phát triển của văn minh Phù Nam dựa trên:

- Điều kiện tự nhiên:

+ Địa bàn: chủ yếu là khu vực Nam Bộ Việt Nam ngày nay, thuộc vùng hạ Mê Công. 

+ Nơi đây có vùng đồng bằng , màu mỡ thuận lợi phát triển nông nghiệp. 

+ Hệ thống kênh rạch chằng chịt, thuận lợi cho thuyền bè đi lại. 

- Cơ sở xã hội:

+ Hình thành trên nền văn hóa tiền Óc Eo

+ Cuối thiên niên kỉ I, nông nghiệp, thủ công nghiệp, buôn bán phát triển

+ Cấu trúc làng nông -chài- thương nghiệp hình thành => hình thành các đô thị sơ khai.

+ Cư dân bản địa kết hợp cư dân Nam Đảo. 

- Ảnh hưởng từ văn minh Ấn Độ:

+ Được truyền bá chủ yếu thông qua hoạt động thương mại biển

+ Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ đến Phù Nam thể hiện trên các lĩnh vực: văn học, chính trị, tư tưởng, kiến trúc, tôn giáo.

? mục 3.b Câu 1

Trả lời câu hỏi mục 3.b trang 107 SGK Lịch sử 10 KNTT

1. Trình bày một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Phù Nam. 

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc nội dung trang  104, 105, 106.

Bước 2: Nêu các thành tựu của nền văn minh Phù Nam trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, đời sống 

Lời giải chi tiết:

? mục 3.b Câu 2

Trong suốt thời gian tồn tại của mình, Phù Nam đã phát triển toàn diện trên lĩnh vực kinh tế. Với mạng lưới sông ngòi dày đặc tận dụng lượng phù sa bồi đắp thì cư dân Phù Nam đã gieo trồng được cây lúa nước. Một số cây ăn quả như cam, thạch lựu, mía đường, dừa, hồ tiêu, cau... 

Thủ công nghiệp Phù Nam đã đạt đến trình độ cao với sự chuyên môn hóa các ngành nghề thủ công như nghề mộc, nghề đá, nghề tạc tượng, nghề làm gạch ngói và vật liệu trang trí bằng đất nung, nghề xây dựng, nghề đóng thuyền, nghề làm đồ gốm với phương pháp nặn tay, nghề dệt, nghề đúc thủy tinh, nghề luyện kim như luyện kim đồng, luyện kim sắt, thiếc…

Sự phát triển mạnh mẽ của nông nghiệp và thủ công nghiệp ở Phù Nam đồng thời tận dụng vị trí địa lý thuận lợi trong phát triển thương mại, buôn bán nên Phù Nam nhanh chóng đẩy mạnh hoạt động thương nghiệp nội địa và quốc tế. Phù Nam đã trao đổi, buôn bán hàng hóa với một số nước như Ấn Độ, Trung Hoa, Ba Tư, Hy Lạp, La Mã…qua cảng  thị Nền Chùa, Óc Eo.

Luyện tập

Trả lời câu hỏi 1 Luyện tập trang 107 SGK Lịch sử 10

Lập bảng hệ thống hoặc vẽ sơ đồ tư duy về cơ sở hình thành các nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam. Em hãy cho biết những điểm giống và khác nhau về điều kiện hình thành các nền văn minh ấy.

Phương pháp giải:

B1: Đọc lại nội dung mục 1,2,3

B2: Từ sự liệt kê các thành tựu, học sinh nêu sự giống và khác nhau giữa các nền văn minh

Lời giải chi tết:

*Những điểm giống nhau:

- Cả ba nền văn minh Văn Lang- Âu Lạc, Chăm -pa, Phù Nam đều có nền nông nghiệp là chủ đạo, nông nghiệp lúa nước.

- Cơ cấu xã hội sống theo làng (mặc dù có thể có tên gọi khác nhau: liên minh cụm làng, bản, v.v..)

- Cư dân làm bản địa là những người chủ yếu đóng góp, xây dựng nên nền văn minh của họ.

* Sự khác nhau giữa các nền văn minh:

- Văn minh Chăm pa và Phù Nam ảnh hưởng đậm nét bởi văn minh Ấn Độ, còn văn minh Văn Lang- Âu Lạc thì không bị ảnh hưởng bởi văn minh Ấn Độ.

- Văn minh Phù Nam và Chăm pa phát triển rất mạnh thương mại biển, còn Văn Lang- Âu Lạc thì yếu tố thương mại biển phát triển kém.

2. Hãy thống kê một số thành tựu tiêu biểu của các nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam theo gợi ý sau:

Phương pháp giải:

Bước 1: Xem lại nội dung mục 1.b, 2.b, 3.b SGK Mĩ thuật 2 KNTT

Bước 2: Chọn các ý chính gắn với mỗi lĩnh vực (như ảnh) để hoàn thành bài.

Lời giải chi tiết:

Vận dụng Câu 1

Trả lời câu hỏi Vận dụng trang 107 SGK Lịch sử 10

1. Em hãy giải thích tại sao phiên bản của trống đồng Ngọc Lũ được Việt Nam lựa chọn làm quà tặng Liên Hợp quốc nhân dịp kỉ niệm 50 năm ngày thành lập tổ chức này?

Phương pháp giải:

Bước 1: Tìm hiểu thông tin về trống đồng Ngọc Lũ qua internet, sách, báo

Bước 2: Giải thích thông qua ý nghĩa, biểu tượng của trống đồng Ngọc Lũ, nên nó được chọn làm vật tặng Liên Hợp quốc nhân kỉ niệm 50 năm thành lập tổ chức này.  

Lời giải chi tiết:

Phiên bản của trống đồng Ngọc Lũ được Việt Nam lựa chọn làm quà tặng Liên Hợp quốc nhân dịp kỉ niệm 50 năm ngày thành lập tổ chức này vì trống đồng Ngọc Lũ là một bảo vật đặc biệt linh thiêng của người Việt. Ở đó hội tụ cả một nền văn minh có niên đại cách đây đã trên 2.500 năm. Ở đó có đầy đủ yếu tố kỹ thuật đúc đồng, trình độ mỹ thuật và chế tác đồ đồng rất cao mà ngày nay chúng ta vẫn vô cùng thán phục. Trống đồng Ngọc Lũ là dấu ấn đặc biệt của thời đại các Vua Hùng dựng nước, là tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu cho tài năng sáng tạo của người Việt cổ, là biểu tượng của văn hóa Việt Nam.

Vận dụng Câu 2

2. Em hãy sưu tầm một số hình ảnh cho thấy sức sống trường tồn của những giá trị các nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam

Phương pháp giải:

Tìm kiếm thông tin qua internet, các nguồn tham khảo uy tín: bảo tàng Nhân học, Bảo tàng lịch sử quốc gia, bảo tàng địa phương, các trang web sở văn hóa…

Lời giải chi tiết:

Mộ quan tài thân cây khoét rỗng Việt Khê