Bài 3. Thị trường lao động - SBT Giáo dục Kinh tế và Pháp luật 11 Cánh diều

Câu 1

Khẳng định nào dưới đây là đúng về lao động? Vì sao?

A. Lao động là hoạt động vốn có của con người nhằm làm cho con người phát triển về thể chất.

B. Lao động là hoạt động có mục đích của con người nhằm tạo ra sản phẩm phục vụ cho nhu cầu của đời sống.

C. Lao động là hoạt động cần thiết của con người nhằm đảm bảo trật tự, an toàn xã hội.

D. Lao động là hoạt động theo sở thích của con người nhằm làm phong phú cuộc sống tinh thần của xã hội.

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu lại nội dung Bài 3: Thị trường lao động – SGK Giáo dục Kinh tế và Pháp luật 11 để trả lời câu hỏi trắc nghiệm. 

Lời giải chi tiết:

Chọn B. Lao động là hoạt động có mục đích của con người nhằm tạo ra sản phẩm phục vụ cho nhu cầu của đời sống.

Giải thích: Khái niệm: Lao động là hoạt động có mục đích của con người nhằm tạo ra sản phẩm phục vụ cho nhu cầu của đời sống.

Câu 2

Người nào dưới đây là người lao động theo quy định của pháp luật?

A. Người làm việc cho người sử dụng lao động theo thỏa thuận và được trả lương.

B. Người nông dân làm việc trồng trọt trong trang trại của mình.

C. Người làm thuê theo từng vụ việc hằng ngày và được trả tiền ngay theo công việc.

D. Anh em trong gia đình giúp nhau thu hoạch mùa.

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu lại nội dung Bài 3: Thị trường lao động – SGK Giáo dục Kinh tế và Pháp luật 11 để trả lời câu hỏi trắc nghiệm. 

Lời giải chi tiết:

Chọn A. Người làm việc cho người sử dụng lao động theo thỏa thuận và được trả lương.

Giải thích: Người lao động là người làm việc cho người sử dụng lao động theo thỏa thuận, được trả lương và chịu sự quản lý, điều hành, giám sát của người sử dụng lao động (Khoản 1 Điều 3 Bộ Luật Lao động năm 2019).

Câu 3

Người nào dưới đây là người sử dụng lao động theo quy định của pháp luật?

A. Bất kì cá nhân nào có thuê mướn, sử dụng người lao động làm việc cho mình.

B. Doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức, cá nhân có thuê mướn, sử dụng người lao động làm việc cho mình theo thoả thuận.

C. Bất kì người sản xuất kinh doanh nào có người lao động làm việc.

D. Bất kì hộ gia đình nào có nhu cầu tuyển dụng lao động.

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu lại nội dung Bài 3: Thị trường lao động – SGK Giáo dục Kinh tế và Pháp luật 11 để trả lời câu hỏi trắc nghiệm. 

Lời giải chi tiết:

Chọn B. Doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức, cá nhân có thuê mướn, sử dụng người lao động làm việc cho mình theo thoả thuận.

Giải thích: Người sử dụng lao động là doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức, hợp tác xã, hộ gia đình, cá nhân có thuê mướn, sử dụng người lao động làm việc cho mình theo thỏa thuận; trường hợp người sử dụng lao động là cá nhân thì phải có năng lực hành vi dân sự đầy đủ (Khoản 2 Điều 3 Bộ Luật Lao động năm 2019).

Câu 4

Thị trường lao động được hiểu là

A. nơi người lao động được tự do tìm kiếm việc làm, tự đưa ra ý kiến về tiền lương và điều kiện lao động theo ý muốn của mình.

B. nơi người sử dụng lao động được tự do tuyển dụng người làm việc cho mình.

C. nơi diễn ra các quan hệ thoả thuận giữa người sử dụng lao động và người lao động về những nội dung cơ bản trên cơ sở hợp đồng lao động.

D. nơi diễn ra các thỏa thuận miệng về việc làm có trả công do người sử dụng lao động tự quyết định.

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu lại nội dung Bài 3: Thị trường lao động – SGK Giáo dục Kinh tế và Pháp luật 11 để trả lời câu hỏi trắc nghiệm. 

Lời giải chi tiết:

Chọn C. nơi diễn ra các quan hệ thoả thuận giữa người sử dụng lao động và người lao động về những nội dung cơ bản trên cơ sở hợp đồng lao động.

Giải thích: Thị trường lao động được hiểu là nơi diễn ra các quan hệ thoả thuận giữa người sử dụng lao động và người lao động về những nội dung cơ bản trên cơ sở hợp đồng lao động.

Câu 5

Hợp đồng lao động không bao gồm nội dung nào dưới đây? Vì sao?

A. Mức lương của người lao động.

B. Thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi.

C. Sở thích của người lao động.

D. Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp.

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu lại nội dung Bài 3: Thị trường lao động – SGK Giáo dục Kinh tế và Pháp luật 11 để trả lời câu hỏi trắc nghiệm. 

Lời giải chi tiết:

Chọn C. Sở thích của người lao động.

Giải thích: Hợp đồng lao động không bao gồm nội dung sở thích của người lao động. Vì căn cứ Điều 21 Bộ luật Lao động 2019, Hợp đồng lao động phải có những nội dung chủ yếu sau đây:

- Tên, địa chỉ của người sử dụng lao động và họ tên, chức danh của người giao kết hợp đồng lao động bên phía người sử dụng lao động.

- Họ tên, ngày tháng năm sinh, giới tính, nơi cư trú, số thẻ Căn cước công dân, Chứng minh nhân dân hoặc hộ chiếu của người giao kết hợp đồng lao động bên phía người lao động.

- Công việc và địa điểm làm việc.

- Thời hạn của hợp đồng lao động.

- Mức lương theo công việc hoặc chức danh, hình thức trả lương, thời hạn trả lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác.

- Chế độ nâng bậc, nâng lương.

- Thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi.

- Trang bị bảo hộ lao động cho người lao động.

- Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp.

- Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề.

Câu 6

Hiện nay, xu hướng tuyển dụng lao động của thị trường diễn ra theo hướng

A. lao động có kinh nghiệm chiếm ưu thế hơn so với lao động không có kinh nghiệm.

B. lao động được đào tạo ngày một tăng và chiếm ưu thế so với lao động chưa qua đào tạo.

C. nhu cầu lao động chân tay ngày càng giảm mạnh, nhu cầu lao động trí óc ngày một tăng cao.

D. nhu cầu lao động ở nông thôn ngày một tăng so với nhu cầu lao động ở thành phố.

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu lại nội dung Bài 3: Thị trường lao động – SGK Giáo dục Kinh tế và Pháp luật 11 để trả lời câu hỏi trắc nghiệm. 

Lời giải chi tiết:

Chọn B. lao động được đào tạo ngày một tăng và chiếm ưu thế so với lao động chưa qua đào tạo.

Giải thích: Hiện nay, xu hướng tuyển dụng lao động của thị trường diễn ra theo ba xu hướng cơ bản sau:

- Lao động trong nông nghiệp giảm, lao động trong công nghiệp và dịch vụ tăng.

- Lao động được đào tạo ngày một tăng và chiếm ưu thế so với lao động chưa qua đào tạo trong tổng lao động xã hội.

- Tốc độ tăng lao động trong khu vực dịch vụ tăng nhanh hơn tốc độ tăng lao động trong các khu vực sản xuất vật chất.

Câu 7

Hiện nay, xu hướng tuyển dụng lao động của thị trường lao động trong nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ diễn ra theo hướng

A. lao động trong dịch vụ giảm so với lao động trong nông nghiệp.

B. lao động trong công nghiệp giảm so với lao động trong nông nghiệp.

C. lao động trong nông nghiệp giảm, lao động trong công nghiệp và dịch vụ tăng.

D. lao động trong nông nghiệp tăng so với lao động trong công nghiệp và dịch vụ.

Phương pháp giải:

Đọc và nghiên cứu lại nội dung Bài 3: Thị trường lao động – SGK Giáo dục Kinh tế và Pháp luật 11 để trả lời câu hỏi trắc nghiệm.

Lời giải chi tiết:

Chọn C. lao động trong nông nghiệp giảm, lao động trong công nghiệp và dịch vụ tăng.

Giải thích: Hiện nay, xu hướng tuyển dụng lao động của thị trường diễn ra theo ba xu hướng cơ bản sau:

- Lao động trong nông nghiệp giảm, lao động trong công nghiệp và dịch vụ tăng.

- Lao động được đào tạo ngày một tăng và chiếm ưu thế so với lao động chưa qua đào tạo trong tổng lao động xã hội.

- Tốc độ tăng lao động trong khu vực dịch vụ tăng nhanh hơn tốc độ tăng lao động trong các khu vực sản xuất vật chất.

Câu 8

Thị trường lao động là nơi diễn ra hoạt động nào dưới đây? Giải thích vì sao.

A. Thoả thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động được thể hiện trong hợp đồng lao động.

B. Tự do trao đổi giữa người sử dụng lao động và người lao động.

C. Thỏa thuận miệng giữa người sử dụng lao động và người lao động.

D. Quảng cáo của người sử dụng lao động về việc làm của doanh nghiệp mình để người lao động đến làm việc.

Phương pháp giải:

Đọc các hoạt động và chỉ ra hoạt động diễn ra trên thị trường. Giải thích.

Lời giải chi tiết:

Chọn A. Thoả thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động được thể hiện trong hợp đồng lao động.

Giải thích: Thị trường lao động là nơi diễn ra các quan hệ thoả thuận giữa người sử dụng lao động và người lao động về tiền lương, điều kiện làm việc trên cơ sở hợp đồng lao động.

Câu 9

Đọc thông tin

1. THÁCH THỨC CỦA THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG BÌNH DƯƠNG TRƯỚC ĐÀ CHUYỂN DỊCH

Trong năm 2022, làn sóng cắt giảm lao động diễn ra ở hàng loạt doanh nghiệp phía nam, trong đó tỉnh công nghiệp trọng điểm Bình Dương có đến 37 000 công nhân mất việc, 250 000 công nhân bị giảm giờ làm.

Ban đầu, nhiều nguyên nhân được đưa ra như thiếu đơn hàng khiến doanh nghiệp buộc cắt giảm lao động. Tuy nhiên, vào cuối năm, một nghịch lí xuất hiện: Lao động bị thất nghiệp tăng cao, nhưng các doanh nghiệp cung ứng “than” đỏ mắt vì vẫn chưa tuyển được người.

Nguyên nhân là do các doanh nghiệp ở Bình Dương đang bước vào giai đoạn tái cơ cấu sản xuất, thay thế toàn bộ bằng công nghệ và đầu tư dây chuyền sản xuất mới, đòi hỏi người lao động có kĩ năng và chuyên môn cao, thích ứng sự chuyển đổi công nghệ tự động hoá. Với công nghệ mới, họ chỉ cần 10 công nhân thì 90 người còn lại sẽ phải nghỉ. Ví dụ nhà máy cơ khí trước đây cần nhiều công nhân thủ công, còn bây giờ hệ thống máy CNC (Computer Numerical Control), robot làm tự động 100%, thì lao động chủ yếu là kĩ sư, tương tác với máy và kiểm soát chất lượng. Hiện nay, lực lượng lao động chất lượng chúng ta lại thiếu rất nhiều.

Việc tái cấu trúc doanh nghiệp và cần lao động kĩ năng cao dẫn đến lao động phổ thông hiện nay rất khó tìm việc, bởi hiệu quả sản xuất thấp, độ chính xác không cao. Trong khi đó, doanh nghiệp đang dịch chuyển theo hướng tự động hoá để tạo ra nguồn thu lớn hơn. Những dự án được cấp phép 10 năm về trước cũng đã hết vòng đời của dự án, do đó doanh nghiệp tái đầu tư bằng công nghệ mới. Đây là lí do chính khiến doanh nghiệp cắt giảm lao động và họ đang sử dụng lao động có kĩ năng cao.

Trên thực tế, những việc cũ mà người lao động phổ thông vẫn làm đã không còn phù hợp. Tại Bình Dương, hiện nay nhiều nhà máy, nhiều doanh nghiệp FDI cũng đã chuyển đổi, đây không chỉ là xu thế của doanh nghiệp mà còn là định hướng của tỉnh. Có nghĩa là, lao động cũ không thể dùng được và doanh nghiệp cần lao động có trình độ, ít nhất là trình độ cơ bản để đào tạo tiếp cận công nghệ cao hơn.

(Theo zingnews.vn, ngày 25/12/2022)

a) Thông tin trên cho thấy xu hướng tuyển dụng lao động của thị trường lao động ở Bình Dương hiện nay diễn ra như thế nào?

b) Người lao động cần phải làm gì trước thực trạng thay đổi tái cấu trúc doanh nghiệp hiện nay?

2. TÌNH HÌNH LAO ĐỘNG, VIỆC LÀM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH THÁNG 2 NĂM 2023

Sau tết Nguyên đán Quý Mão 2023, do còn nhiều doanh nghiệp bị giảm đơn hàng nên nhiều người lao động gặp khó khăn trong đời sống, việc làm.

Theo Liên đoàn Lao động Thành phố Hồ Chí Minh, sau tết Nguyên đán năm 2023, tỉ lệ công nhân lao động quay trở lại công việc trong những ngày đầu năm chiếm khoảng 95%. Trong đó, số công nhân lao động làm việc tại các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp tư nhân chiếm 94,7%; doanh nghiệp nhà nước chiếm 97,6%.

Tuy nhiên, còn nhiều doanh nghiệp giảm đơn hàng vào thời điểm trước Tết và tiếp tục thu hẹp sản xuất, cắt giảm lao động. Chẳng hạn, công ty trách nhiệm hữu hạn PouYuen Việt Nam (quận Bình Tân, thuộc tập đoàn quốc tế Pouchen Đài Loan tại Việt Nam) sẽ không tái kí hợp đồng lao động đối với khoảng 3 000 lao động có hợp đồng lao động từ 1 đến 3 năm khi hợp đồng lao động hết hạn. Ngoài ra, dự kiến trong tháng 2 này, công ty trách nhiệm hữu hạn PouYuen Việt Nam sẽ cắt giảm 3.000 lao động thuộc khu C và khu D.

Theo dự báo của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các doanh nghiệp lĩnh vực dệt may - giày da vẫn đang tìm kiếm đơn hàng sản xuất cho đến tháng 6/2023 nên tình hình sản xuất vẫn còn nhiều khó khăn.

(Theo thanhnien.vn, ngày 21/02/2023)

Theo em, nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng cắt giảm lao động ở nhiều doanh nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh?

Phương pháp giải:

Đọc các thông tin và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

* Thông tin 1:

a) Xu hướng tuyển dụng lao động của thị trường lao động ở Bình Dương hiện nay diễn ra theo hướng:

- Tăng tuyển dụng lao động có kĩ năng và trình độ chuyên môn cao, thích ứng sự chuyển đổi công nghệ tự động hoá.

- Giảm tuyển dụng đối với lao động phổ thông.

b) Trước thực trạng thay đổi tái cấu trúc doanh nghiệp hiện nay, người lao động cần phải: nâng cao kiến thức chuyên môn và các kĩ năng bổ trợ để có thể đáp ứng được yêu cầu của công việc.

* Thông tin 2: Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng cắt giảm lao động ở nhiều doanh nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh là do: doanh nghiệp bị giảm đơn hàng nên thu hẹp quy mô sản xuất.

Câu 10

Trong những năm gần đây, số lượng lao động trong độ tuổi lao động ngày càng tăng dẫn đến nhu cầu lao động ngày càng lớn. Thế nhưng, nhiều người lao động chưa tìm được việc làm do không đáp ứng được các yêu cầu tuyển dụng của người sử dụng lao động. Trong khi đó, khá nhiều doanh nghiệp lại không tuyển đủ số lao động cần thiết cho doanh nghiệp mình. Tình trạng này dẫn đến mất cân đối thị trường lao động.

Theo em, nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng trên của thị trường lao động?

Phương pháp giải:

Đọc thông tin và nêu nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên của thị trường lao động.

Lời giải chi tiết:

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trong trường hợp trên là:

- Doanh nghiệp áp dụng công nghệ sản xuất mới, nên tăng nhu cầu tuyển dụng những lao động có trình độ cao.

- Chất lượng nguồn lao động còn thấp, tỉ lệ lao động phổ thông, chưa qua đào tạo vẫn còn ở mức cao.