Bài 6. Thiên nhiên vừng đồng bằng Bắc Bộ- SGK Lịch sử và Địa lí 4 Cánh diều

Khởi động

Đọc đoạn thơ sau:

“Tôi đi trên bờ đê sông Hồng

Một chiều mùa đông

Cây vàng chưa trút lá,

Ruộng vừa xanh sắc mạ,

Dòng sông đầy, nước đồ phù sa.”

[Theo Hoàng Trung Thông, Trích bài thơ Sông Hồng Hà, Quê hương chiến đấu. Thơ (1948 - 1954), NXB Văn Nghệ, 1955]

Em hãy cho biết những cảnh vật nào được nhắc đến trong đoạn thơ. Theo em, những cảnh vật đó có ở vùng đất nào của nước ta?

Lời giải chi tiết:

- Những cảnh vật nào được nhắc đến trong đoạn thơ là: bờ đê sông Hồng; cây vàng trút lá; cánh đồng xanh sắc mạ; dòng sông đầy phù sa.

- Những cảnh vật đó có ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ của Việt Nam.

Khám phá 1

Quan sát hình 1, em hãy:

• Chỉ ranh giới vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

• Cho biết vùng Đồng bằng Bắc Bộ tiếp giáp với những vùng nào, vịnh biển nào.

Lời giải chi tiết:

- Vùng Đồng bằng Bắc Bộ có dạng hình tam giác, tiếp giáp với: vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ, vùng Duyên hải miền Trung và vịnh Bắc Bộ.

Khám phá 2

1. Đọc thông tin và quan sát các hình 1, 2, em hãy nêu đặc điểm địa hình vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Lời giải chi tiết:

1.

- Vùng Đồng bằng Bắc Bộ có địa hình khá bằng phẳng và thấp dần về phía biển.

- Trên bề mặt đồng bằng có một số đồi núi thấp, ô trũng và hệ thống đê.

+ Phía trong đê gồm các khu đất cao và ô trũng, không được bồi đắp phù sa hằng năm.

+ Phía ngoài đê, đất được bồi đắp phù sa hằng năm.

- Hiện nay, đồng bằng vẫn đang tiếp tục được mở rộng ra biển.

Khám phá 3

Đọc bảng thông tin, em hãy trình bày một số thuận lợi, khó khăn của địa hình và sông ngòi đối với đời sống và sản xuất ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Lời giải chi tiết:

* Ảnh hưởng của địa hình đến đời sống và sản xuất:

- Thuận lợi:

+ Xây dựng nhà ở, các công trình, giao thông và sản xuất.

+ Vùng đồi núi và nhiều nơi có phong cảnh đẹp, thuận lợi phát triển du lịch.

- Khó khăn:

+ Phía trong đê, đất dần bị bạc màu.

+ Các vùng trũng bị ngập úng vào mùa mưa.

* Ảnh hưởng của sông ngòi đến đời sống và sản xuất:

- Thuận lợi:

+ Cung cấp nước cho đời sống và sản xuất;

+ Là điều kiện để phát triển giao thông đường thuỷ.

- Khó khăn: mùa lũ thừa nước; mùa cạn thiếu nước.

Khám phá 4

Em hãy đưa ra một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Lời giải chi tiết:

- Để bảo vệ thiên nhiên ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ, cần phải có những biện pháp dưới đây:

+ Chống bạc màu đất bằng cách tăng cường sử dụng phân hữu cơ hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu, phân hoá học;....

+ Thoát lũ vào mùa mưa và phát triển sản xuất cho phù hợp ở vùng trũng;

+ Trồng và bảo vệ rừng ngập mặn để giữ đất, bảo vệ đa dạng sinh học ở khu vực ven biển.

+ Xử lí rác thải, nước thải từ sinh hoạt, sản xuất,... để bảo vệ nguồn nước và đất khỏi bị ô nhiễm.

Luyện tập 1

Xác định vị trí của Đồng bằng Bắc Bộ, sông Hồng và sông Thái Bình trên bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam.

Lời giải chi tiết:

Học sinh quan sát bản đồ địa lí Việt Nam để trả lời.

Luyện tập 2

Lựa chọn đặc điểm địa hình hoặc sông ngòi ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ để hoàn thành sơ đồ theo gợi ý dưới đây.

Lời giải chi tiết:

Vận dụng

Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ dưới đây.

Nhiệm vụ 1. Dựa vào đặc điểm khí hậu của vùng Đồng bằng Bắc Bộ, theo em, người dân nơi đây trồng những loại rau gì vào mùa đông? Vì sao?

Nhiệm vụ 2. Địa phương em đã làm gì để khắc phục tình trạng ô nhiễm nguồn nước và đất?

Lời giải chi tiết:

(*) Lựa chọn: thực hiện nhiệm vụ 1

- Vào mùa đông, người dân vùng Đồng bằng Bắc Bộ có thể trồng một số loại rau như: rau họ cải (cải bắp, cải cúc, cải ngọt; cải thảo…); xà lách; súp lơ; su hào; củ cải,…

- Vì: đây là những loại rau có thể sinh trưởng và phát triển trong thời tiết lạnh.