Vật lí 12, giải lí 12 chân trời sáng tạo

Lý thuyết Đại cương về dòng điện xoay chiều - Vật lí 12 Chân trời sáng tạo

Dòng điện xoay chiều

Quảng cáo

Bài 13. Đại cương về dòng điện xoay chiều

1. Dòng điện xoay chiều

Khái niệm

Xét một khung dây dẫn phẳng kín có diện tích S (gồm N vòng dây) được đặt trong một từ trường đều. Khung dây có thể quay quanh trục A cố định nằm trong mặt phẳng của khung dây. Tại thời điểm ban đầu (t = 0), khung dây được đặt vuông góc với cảm ứng từ \(\vec B\). Khi đó từ thông qua khung dây là \(\Phi \left( {t = 0} \right) = NBS\cos 0^\circ = NBS\)

Cho khung dây quay đều với tốc độ góc ω quang trục Δ. Tại thời điểm t bất kì, từ thông qua khung dây là \(\Phi \left( t \right) = NBS\cos \alpha = NBS\cos \omega t\)

Suất điện động cảm ứng sinh ra \(e\left( t \right) = NBS\omega \cos \left( {\omega t + {\varphi _0}} \right) = {E_0}\cos \left( {\omega t + {\varphi _0}} \right)\)

Chu kì, tần số của suất điện động xoay chiều được xác định bởi công thức: \(T = \frac{{2\pi }}{\omega };\,f = \frac{\omega }{{2\pi }}\)

Khi nối hai đầu khung dây với mạch ngoài tiêu thụ điện (có điện trở R, tụ điện C hoặc cuộn dây L), những phép đo cho thấy trong mạch xuất hiện dòng điện có cường độ biến thiên điều hoà theo thời gian. Đây được gọi là dòng điện xoay chiều.

Dòng điện xoay chiều là dòng điện có cường độ biến thiên điều hoà theo thời gian.

Điện áp xoay chiều và cường độ dòng điện xoay chiều

Điện áp xoay chiều giữa hai đầu một đoạn mạch là: \(u = {U_0}\cos \left( {\omega t + {\varphi _u}} \right)\)

Cường độ dòng điện xoay chiều trong đoạn mạch là: \(i = {I_0}\cos \left( {\omega t + {\varphi _{\rm{i}}}} \right)\)

- u và i tương ứng là giá trị điện áp tức thời và cường độ dòng điện tức thời tại thời điểm t;

- U₀ và I₀ tương ứng là giá trị cực đại của điện áp và cường độ dòng điện xoay chiều;

- ω là tần số góc của dòng điện xoay chiều, có đơn vị là rad/s;

- φ_u, φ_i lần lượt là pha ban đầu của điện áp và cường độ dòng điện xoay chiều.

Độ lệch pha của điện áp so với cường độ dòng điện là: \(\varphi = {\varphi _u} - {\varphi _{\rm{i}}}\)

2. Các giá trị hiệu dụng

Cường độ hiệu dụng của dòng điện xoay chiều là \(I = \frac{{{I_0}}}{{\sqrt 2 }}\)

Giá trị hiệu dụng của điện áp xoay chiều là \(U = \frac{{{U_0}}}{{\sqrt 2 }}\)

Giá trị hiệu dụng của suất điện động xoay chiều là \(E = \frac{{{E_0}}}{{\sqrt 2 }}\)

3. Ứng dụng dòng điện xoay chiều trong cuộc sống

Truyền tải điện năng đi xa

Trong quá trình truyền tải điện năng từ nhà máy điện đến nơi tiêu thụ, dây dẫn toả nhiệt theo định luật Joule - Lenz, do đó một phần điện năng bị hao phí. Thực tế và lí thuyết đã chứng tỏ để giảm hao phí trong quá trình truyền tải một cách hiệu quả nhất thì trước khi truyền tải, điện áp cần được tăng lên. Khi đến nơi tiêu thụ, điện áp được hạ xuống để phù hợp với mục đích sử dụng. Thiết bị điều chỉnh điện áp trong quá trình truyền tải là máy biến áp.

Dùng trong sinh hoạt và sản xuất

Dòng điện xoay chiều được sử dụng trong:

- Các loại đèn thắp sáng.

- Động cơ của các thiết bị như quạt điện, máy giặt, ...

- Lò luyện kim, mỏ hàn, bàn ủi, bếp từ, bình đun nước, lò vi sóng, ...

Dòng điện xoay chiều cũng được sử dụng trong việc chế tạo các nam châm điện của cần cẩu để nâng các vật khối lượng lớn (Hình 13.6). Ngoài ra, dòng điện xoay chiều cũng có tác dụng sinh lí được sử dụng trong điều trị bệnh như: châm cứu, kích tim, ...