Lý thuyết Đột biến NST - Khoa học tự nhiên 9 Kết nối tri thức

BÀI 46. ĐỘT BIẾN NHIỄM SẮC THỂ

I. Khái niệm đột biến NST

Bộ NST đặc trưng của loài thường được truyền đạt nguyên vẹn cho thế hệ con cháu nhờ các quá trình: nhân đôi, nguyên phân, giảm phân và thụ tinh. Tuy nhiên, các nhân tố của môi trường bên trong và bên ngoài cơ thể có thể tác động vào các quá trình đó, dẫn đến xuất hiện những biến đổi về cấu trúc hoặc số lượng của một hoặc nhiều NST trong tế bào, những biến đổi đó được gọi là đột biến NST.

II. Đột biến cấu trúc NST

1. Khái niệm đột biến cấu trúc NST

Đột biến cấu trúc NST là những biến đổi bên trong cấu trúc NST.

Đột biến cấu trúc NST gồm các dạng: mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn và chuyển đoạn.

2. Ý nghĩa và tác hại của đột biến cấu trúc NST

Đột biến cấu trúc NST dẫn đến cấu trúc lại các gene trong hệ gene, có thể làm xuất hiện kiểu hình mới, cung cấp nguyên liệu cho tiến hoá và cho chọn giống.

Đột biến cấu trúc NST dẫn đến lặp gene, có thể làm cho một gene có lợi được tăng số bản sao trong hệ gene, điều đó có thể có lợi cho thể đột biến và cho con người.

Đột biến cấu trúc NST có thể làm hỏng gene, mất gene. Đột biến cấu trúc NST thường liên quan đến nhiều gene nên có khuynh hướng làm mất cân bằng hệ gene và gây hại cho thể đột biến như giảm sức sống, giảm khả năng sinh sản hoặc gây chết.

III. Đột biến số lượng NST

1. Khái niệm đột biến số lượng NST

Đột biến số lượng NST là những biến đổi về số lượng bộ NST.

Đột biến số lượng NST bao gồm: đột biến đa bội và đột biến lệch bội.

2. Ý nghĩa và tác hại của đột biến số lượng NST

Tế bào đa bội có hàm lượng DNA tăng theo bội số n, quá trình tổng hợp chất hữu cơ diễn ra mạnh mẽ nên thể đa bội có cơ quan sinh dưỡng lớn, sinh trưởng nhanh và chống chịu tốt với những điều kiện bất lợi của môi trường.

Ở thực vật, đột biến đa bội góp phần nhanh chóng hình thành loài mới. Đột biến lệch bội đã và đang được sử dụng trong nghiên cứu di truyền học.

Nhiều giống cây đột biến đa bội cho năng suất cao đang được con người trồng ở nhiều quốc gia trên thế giới như lúa mì lục bội (6n), nho tam bội (3n), bông tứ bội (4n)....

Nhiều giống đột biến đa bội được con người tạo ra và đưa vào sản xuất.

Đột biến lệch bội thường gây hại cho thể đột biến do mất cân bằng trong hệ gene, dẫn tới giảm sức sống, thậm chí mất khả năng sinh sản hoặc gây chết.