Bài 10. Quyền tự do kinh doanh và nghĩa vụ nộp thuế - SGK GDCD 9 Kết nối tri thức

Mở đầu

Trả lời câu hỏi Mở đầu trang 49 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức

Em hãy nêu một số quyền, nghĩa vụ của công dân trong kinh doanh mà em biết

Phương pháp giải:

Em dựa vào hiểu biết của bản thân và tìm hiểu thêm các thông tin trong sách báo, internet để trả lời

Lời giải chi tiết:

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi Khám phá 1 trang 49 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức

Em hãy đọc các nội dung, trường hợp sau và trả lời câu hỏi:

Kinh doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả công đoạn của quá trình từ đầu tư, sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích tìm kiếm lợi nhuận.

Điều 33 Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm”. Điều này có nghĩa là:

Mọi người có quyền tự do lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp với nhu cầu, điều kiện, khả năng của bản thân; tự do lựa chọn loại hình tổ chức kinh tế để thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh.

Mọi người có quyền lựa chọn mô hình kinh doanh, chủ động điều chỉnh quy mô và ngành, nghề kinh doanh

Khi thực hiện quyền tự do kinh doanh, người dân có nghĩa vụ tuân thủ các quy định của Hiến pháp và pháp luật về kinh doanh; tôn trọng và đảm bảo quyền lợi, lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng và người lao động trong các cơ sở kinh doanh; chấp hành các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bảo đảm an sinh xã hội…

1. Anh T (29 tuổi) có ý định buôn bán các loại thực phẩm chức năng và thuốc tân dược giả để kiếm lời. Thông qua mạng xã hội, anh T đặt ông A sản xuất 2.500 hộp nhựa không nhẫn mác, mỗi hộp chứa 60 viên nang thảo dược và đặt anh H sản xuất một lượng lớn vỏ hộp giấy, nhãn mác, tờ hướng dẫn sử dụng thuốc,... sao chép từ sản phẩm của các nhân hiệu nổi tiếng trên thế giới. Sau đó, anh T cùng vợ dán các loại tem, nhãn lên hộp nhựa chứa các viên nang rồi đóng hộp, dán tem chống hàng giả lên nắp hộp và dùng nhiều kênh bán hàng để bán ra thị trường.

2. Nhận thấy lợi nhuận từ việc mua bán pháo nổ nên anh B (25 tuổi) và anh C (31 tuổi) đã bàn nhau mua nguyên liệu, phương tiện về sản xuất pháo hoa nổ tại nhà rồi bán kiếm lời. Hai người đặt mua nguyên liệu, phương tiện trên mạng, sau đó liên tục thử nghiệm đến khi thành công thì sản xuất hàng loạt rồi tìm cách bán ra ngoài thị trường. Chỉ trong vòng 3 tháng, anh B và anh C đã sản xuất được hơn 1 tấn pháo nổ thành phẩm mang bán và thu về một khoản tiền lớn.

Em có biết?

- Một số ngành nghề cầm đầu tư kinh doanh tại Việt Nam: kinh doanh pháo nổ; kinh doanh mại dâm; kinh doanh dịch vụ đòi nợ, mua, bán người, mô, xác, bộ phận cơ thể người, bào thai người..... (Theo Điều 6 Luật Đầu tư năm 2020).

- Một số ngành nghề kinh doanh có điều kiện tại Việt Nam: kinh doanh dịch vụ cầm đồ, kinh doanh xăng dầu; kinh doanh rượu; kinh doanh dịch vụ bảo vệ; kinh doanh bảo hiểm; kinh doanh dịch vụ mạng xã hội.... (Theo Phụ lục IV Luật Đầu tư năm 2020).

a. Em hãy nêu các quy định của pháp luật về quyền tự do kinh doanh của công dân. Công dân có trách nhiệm gì khi thực hiện quyền tự do kinh doanh?

b. Theo em, trong các trường hợp 1 và 2, chủ thể nào đã vi phạm quy định của pháp luật về quyền tự do kinh doanh? Các hành vi vi phạm đó có thể dẫn đến những hậu quả gì? Vì sao?

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các thông tin và trường hợp để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

a. Theo Điều 33 Hiến pháp năm 2013

- Mọi người có quyền tự do lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp với nhu cầu, điều kiện, khả năng của bản thân;

- Mọi người có quyền lựa chọn mô hình kinh doanh, chủ động điều chỉnh quy mô và ngành, nghề kinh doanh

Khi thực hiện quyền tự do kinh doanh, người dân có nghĩa vụ, trách nhiệm:

- Tuân thủ các quy định của Hiến pháp và pháp luật về kinh doanh

- Tôn trọng và đảm bảo quyền lợi, lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng và người lao động trong các cơ sở kinh doanh

- Chấp hành các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bảo đảm an sinh xã hội…

b.

Trường hợp 1:

Chủ thể vi phạm: Anh T.

Hành vi vi phạm: Buôn bán thực phẩm chức năng và thuốc tân dược giả.

Hậu quả:

- Gây nguy hại đến sức khỏe và tính mạng của người tiêu dùng.

- Vi phạm quyền sở hữu trí tuệ và làm giảm uy tín của các nhãn hiệu nổi tiếng.

- Có thể bị xử lý hình sự với tội danh sản xuất, buôn bán hàng giả, gian lận thương mại.

- Gây mất lòng tin của người tiêu dùng đối với thị trường thực phẩm chức năng và dược phẩm.

Trường hợp 2:

Chủ thể vi phạm: Anh B và anh C.

Hành vi vi phạm: Sản xuất và buôn bán pháo nổ.

Hậu quả:

- Nguy cơ gây tai nạn, cháy nổ, nguy hiểm cho cộng đồng.

- Vi phạm pháp luật vì kinh doanh pháo nổ là một trong những ngành nghề bị cấm tại Việt Nam.

- Có thể bị xử lý hình sự với tội danh sản xuất, buôn bán hàng cấm.

- Gây ảnh hưởng xấu đến trật tự an ninh và an toàn xã hội.

=> Cả hai trường hợp trên đều vi phạm nghiêm trọng các quy định của pháp luật về quyền tự do kinh doanh. Các hành vi vi phạm này không chỉ gây hại trực tiếp đến sức khỏe, an toàn và quyền lợi của người tiêu dùng mà còn làm mất ổn định trật tự xã hội và ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của nền kinh tế.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi Khám phá 2 trang 51 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức

Em hãy đọc các nội dung, trường hợp sau và trả lời câu hỏi:

Thuế là một khoản nộp ngân sách nhà nước bắt buộc của tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân theo quy định của các luật thuế

Điều 47 Hiến pháp năm 2013 ghi nhận: “Mọi người có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định”. Người dân có nghĩa vụ đăng kí thuế, khai thuế, nộp thuế đầy đủ, đúng thời hạn theo quy định của pháp luật.

Khi nộp thuế, người dân được cung cấp thông tin, tài liệu để thực hiện nghĩa vụ, quyền lợi về thuế; được giữ bí mật thông tin, trử những thông tin phải cung cấp cho cơ quan thuế, được hưởng các ưu đãi về thuế, hoàn thuế theo quy định của pháp luật về thuế. được hỗ trợ, hường dân thực hiện việc nộp thuế....

1. Ông Q là Giám đốc một công ty trách nhiệm hữu hạn ở tỉnh H. Thời gian vừa qua, ông Q đã thu mua một khối lượng lớn đất cát không rõ nguồn gốc xuất xứ để bán cho các công trình, dự án trên địa bàn. Sau đó, ông Q chỉ đạo kế toán của công ty là chị T mua 8 hoá đơn giá trị gia tăng của các công ty khác với tổng giá trị tiền hàng ghi trên các hoá đơn hơn 2,3 tỉ đồng, để sử dụng hợp thức hoá số lượng đất cát không rõ nguồn góc, nhằm chiếm đoạt gần 600 triệu đồng tiền thuế của Nhà nước.

2. Mấy năm nay, chị G kinh doanh trên mạng xã hội và các nền tảng bán hàng trực tuyến với doanh thu hơn 147 tỉ đồng. Tuy nhiên, chị G không thực hiện đăng kí kê khai và nộp thuế theo quy định của pháp luật

Em có biết?

Một số loại thuế ở Việt Nam hiện nay:

- Thuế thu nhập cá nhân: là một khoản nộp ngân sách nhà nước bắt buộc đối với cá nhân khi có thu nhập tính thuế theo quy định của pháp luật thuế.

- Thuế sử dụng đất nông nghiệp: là một khoản nộp ngân sách nhà nước bắt buộc đối với tổ chức, cá nhân sử dụng đất nông nghiệp hoặc được giao quyền sử dụng đất nông nghiệp.

- Thuế giá trị gia tăng: là một loại thuế giản thu tỉnh trên khoản giả trị tăng thêm của hàng hoá, dịch vụ phát sinh trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.....

* Người thực hiện hành vi trốn thuế có thể bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 07 năm. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản (Theo Khoản 1, 2, 3, 4 Điều 200 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)).

a. Em hãy nêu quy định của pháp luật về nghĩa vụ nộp thuế. Công dân có trách nhiệm như thế nào trong việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế

b. Trong các trường hợp 1 và 2, các chủ thể đã vi phạm quy định của  pháp luật về nghĩa vụ nộp thuế như thế nào? Các hành vi vi phạm đó có thể dẫn đến những hậu quả gì?

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ thông tin và các trường hợp để trả lời các câu hỏi

Lời giải chi tiết:

a. Quy định về nghĩa vụ nộp thuế

- Hiến pháp năm 2013 (Điều 47): Mọi người có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định

- Luật Quản lý thuế: Công dân, tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh phải đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế đầy đủ và đúng hạn theo quy định của pháp luật

Trách nhiệm của công dân trong việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế:

- Đăng ký thuế: Người nộp thuế phải thực hiện đăng ký thuế với cơ quan thuế khi bắt đầu hoạt động kinh doanh hoặc có phát sinh thu nhập chịu thuế.

- Khai thuế: Người nộp thuế phải thực hiện khai thuế chính xác, trung thực và nộp tờ khai thuế đúng hạn.

- Nộp thuế: Người nộp thuế phải nộp đầy đủ số tiền thuế phải nộp vào ngân sách nhà nước theo đúng thời hạn quy định.

- Tuân thủ quy định pháp luật về thuế: Chấp hành đúng các quy định pháp luật về thuế, bao gồm cả việc bảo quản chứng từ, sổ sách kế toán liên quan đến thuế.

- Hợp tác với cơ quan thuế: Cung cấp thông tin, tài liệu khi có yêu cầu của cơ quan thuế để thực hiện các quyền và nghĩa vụ về thuế.

b.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 52 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức

Em đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến sau đây? Vì sao?

a. Học sinh (dưới 18 tuổi) không có quyền tự do kinh doanh.

b. Hành vi vi phạm quy định của pháp luật về quyền tự do kinh doanh có thể gây nên nhiều tệ nạn xã hội.

c. Chỉ những người có nộp thuế mới phải thực hiện trách nhiệm của công dân về nghĩa vụ nộp thuế.

d. Mọi người có quyền tự do kinh doanh tất cả các ngành, nghề theo sở thích của bản thân.

e. Mọi người phải khai thuế chính xác, trung thực, nếu không sẽ phải chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật.

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ ý kiến và nêu quan điểm của mình. Giải thích cụ thể

Lời giải chi tiết:

a. Đồng tình. Theo quy định pháp luật Việt Nam, người chưa đủ 18 tuổi chưa đủ năng lực hành vi dân sự đầy đủ để tham gia vào các hoạt động kinh doanh. Điều này nhằm bảo vệ quyền lợi và sự phát triển lành mạnh của trẻ em. Tuy nhiên, học sinh có thể tham gia vào các hoạt động kinh doanh dưới sự giám sát và hỗ trợ của người giám hộ hoặc người đại diện theo pháp luật.

b. Đồng tình. Hành vi vi phạm quy định pháp luật về kinh doanh, chẳng hạn như kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, kinh doanh ngành nghề bị cấm (ma túy, mại dâm, pháo nổ, v.v.), có thể dẫn đến nhiều hậu quả tiêu cực cho xã hội. Những hành vi này không chỉ làm giảm niềm tin của người tiêu dùng mà còn gây mất trật tự an ninh, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và gây ra các tệ nạn xã hội.

c. Không đồng tình. Mọi công dân có nghĩa vụ nộp thuế theo quy định của pháp luật, bất kể họ có đang nộp thuế hay chưa. Khi có phát sinh thu nhập hoặc khi bắt đầu hoạt động kinh doanh, công dân phải thực hiện nghĩa vụ đăng ký thuế, khai thuế và nộp thuế đầy đủ và đúng hạn

d. Không đồng tình. Mặc dù mọi người có quyền tự do kinh doanh, nhưng quyền này bị giới hạn bởi pháp luật. Không phải tất cả các ngành nghề đều được phép kinh doanh; có những ngành nghề bị cấm hoặc hạn chế vì lý do an ninh, sức khỏe, và trật tự xã hội (như kinh doanh ma túy, mại dâm, vũ khí, pháo nổ, v.v.). Ngoài ra, có các ngành nghề kinh doanh có điều kiện, yêu cầu phải đáp ứng các điều kiện cụ thể theo quy định pháp luật

e. Đồng tình. Việc khai thuế chính xác và trung thực là trách nhiệm của mỗi người nộp thuế. Nếu không thực hiện đúng quy định này, người nộp thuế có thể phải chịu các biện pháp xử phạt hành chính hoặc hình sự theo quy định của pháp luật. Điều này nhằm đảm bảo sự công bằng, minh bạch trong việc thu và nộp thuế, góp phần vào sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 52 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức

Theo em, các chủ thể sau đây vi phạm quy định của pháp luật về quyền tự do kinh doanh hay nghĩa vụ nộp thuế? Các hành vi vi phạm đó có thể dẫn đến những hậu quả gì?

a. Ông M thành lập công ty tài chính nhưng lại tuyển dụng nhiều nhân viên để thực hiện các hoạt động đòi nợ thuê

b. Giám đốc doanh nghiệp A chỉ đạo nhân viên mua hóa đơn nâng khống chi phí đầu vào để giảm tiền thuế thu nhập phải đóng

c. Bà H mua hóa chất cấm về sản xuất, chế biến thực phẩm

d. Anh T nhờ người thân đứng tên để chia nhỏ doanh thu bán hàng nhằm nộp thuế ít hơn

e. Giám đốc C tìm cách trì hoãn việc nộp thuế của doanh nghiệp mình

g. Chị G sản xuất, buôn bán nhiều loại thuốc chữa bệnh dù chưa được cơ quan chức năng kiểm nghiệm, cấp phép

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các tình huống và đưa ra nhận xét

Lời giải chi tiết:

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi Luyện tập 3 trang 53 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức

Em hãy tư vấn để các chủ thể dưới đây thực hiện đúng quy định của pháp luật về quyền tự do kinh doanh/ nghĩa vụ nộp thuế.

a. Chị B dự định kinh doanh đồ gia dụng nên hỏi ý kiến các thành viên trong gia đình để lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp. Bố mẹ khuyên chị nên thuê cửa hàng ở gần chợ để bán hàng trực tiếp vì dễ thu hút khách hàng. Anh trai bảo chị nên bán hàng trực tuyến để tiết kiệm chi phí thuê mặt bằng và không phải đăng kí kinh doanh, không phải nộp thuế. Chú út lại cho rằng chị nên kết hợp cả thuê cửa hàng và bán hàng trực tuyến vì như vậy sẽ tiếp cận được nhiều khách hàng hơn và có thể lợi dụng để khai thuế, nộp thuế ít hơn thu nhập thực tế. Mỗi người một ý kiến khiến chị B băn khoăn không biết nên lựa chọn thế nào.

b. Chị gái Y mang về nhà nhiều loại mĩ phẩm, hoá chất lạ, không có nguồn gốc xuất xứ để sản xuất kem dưỡng da (kem trộn) bán kiếm lời. Sau khi pha trộn xong sản phẩm, chị báo Y mang các sản phẩm này đến trường bán cho bạn bè sử dụng rồi sẽ trả tiền công cho Y. Y băn khoăn không biết có nên làm theo lời chị hay không.

c. Bà Q sở hữu một căn nhà lớn ở mặt đường và cho một tổ chức nước ngoài thuê sử dụng với mức giá cao. Sau khi kí hợp đồng với đại diện tổ chức nước ngoài, bà Q được người quen khuyên nên làm giả một hợp đồng cho thuê nhà khác có mức giá cho thuê rẻ hơn thực tế để sử dụng kê khai nộp thuế, qua đó giảm bớt số tiền thuế phải nộp. Bà Q thắc mắc không biết làm như vậy có vi phạm pháp luật hay không.

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các tình huống và dựa vào kiến thức đã học để đưa lời khuyên cho chủ thể

Lời giải chi tiết:

Vận dụng

Trả lời câu hỏi Vận dụng trang 53 SGK GDCD 9 Kết nối tri thức

Em hãy sưu tầm một hành vi đúng/chưa đúng trong việc thực hiện quyền tự do kinh doanh/nghĩa vụ nộp thuế và nhận xét hành vi đó

Phương pháp giải:

Em liên hệ bản thân để thực hiện bài tập

Lời giải chi tiết: