Bài 2: Trật tự thế giới trong chiến tranh lạnh SGK lịch sử 12 Cánh Diều

? mục 1 a

Trả lời câu hỏi 1 mục 1 trang 10 SGK Lịch sử 12 Cánh diều

Trình bày quá trình hình thành Trật tự thế giới hai cực I-an-ta?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ phần 1a. Sự hình thành Trật tự thế giới hai cực I-an-ta (SGK trang 9)

- Chỉ ra được quá trình hình thành Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

Lời giải chi tiết:

- Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc, nhiều vấn đề quan trọng và cấp bách đặt ra với các nước Đồng minh: nhanh chóng đánh bại hoàn toàn chủ nghĩa phát xít, tổ chức lại thế giới sau chiến tranh, phân chia quyền lợi giữa các nước thắng trận,..

- Từ ngày 4 đến ngày 11-2-1945, tại thành phố I-an-ta (Liên Xô) đã diễn ra hội nghị giữa ba cường quốc: Liên Xô, Mỹ, Anh. Hội nghị đưa ra nhiều quyết định quan trọng: thống nhất mục tiêu chung trong việc tiêu diệt tận gốc chủ nghĩa phát xít Đức và chủ nghĩa quân phiệt Nhật; thành lập tổ chức Liên hợp quốc để duy trì hòa bình và an ninh quốc tế; thỏa thuận về việc phân chia phạm vi ảnh hưởng giữa các nước lớn, chủ yếu là giữa Liên Xô và Mỹ ở châu  Âu, châu Á sau chiến tranh.

- Những quyết định của Hội nghị I-an-ta cùng những thỏa thuận  sau đó giữa ba cường quốc tại Hội nghị Pốt-xđam (Đức) tháng 7-1945 đã trở thành khuôn khổ của một trật tự thế giới mới, thường được gọi là "Trật tự thế giới hai cực I-an-ta" Trật tự thế giới hai cực I-an-ta hình thành đã chia thế giới thành hai cực đối lập: cực Liên Xô và cực Mỹ.

? mục 1 b

Trả lời câu hỏi mục 1b trang 12 SGK Lịch sử 12

Trình bày sự tồn tại Trật tự thế giới hai cực I-an-ta?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ phần 1b. Sự tồn tại của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta (SGK trang 10)

- Chỉ ra sự tồn tại Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

Lời giải chi tiết:

- Trật tự thế giới hai cực I-an-ta tồn tại từ năm 1945 đến năm 1991, chi phối toàn bộ đời sống chính trị thế giới trong nửa sau thế kỉ XX. Sự tồn tại của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta gắn liền với sự hình thành hai hệ thống xã hội đối lập là tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa cùng những diễn biến của cuộc Chiến tranh lạnh giữa hai cực Xô - Mỹ.

Trật tự thế giới hai cực I-an-ta trải qua hai giai đoạn:

- Giai đoạn từ năm 1945 đến đầu những năm 70 của thế kỷ XX: Trật tự thế giới hai cực I-an-ta xác lập và phát triển với sự đối đầu về tư tưởng, chính trị, kinh tế, quân sự... giữa một bên lirc Mỹ, đứng đầu hệ thống tư bản chủ nghĩa và một bên là cực Liên Xô, đứng đầu hệ thống xã hội chủ nghĩa. Quan hệ quốc tế giữa hai cực trở nên căng thẳng khi Mỹ phát động cuộc. Chiến tranh lạnh (1947) nhằm chống lại Liên Xô và các nước Đông Âu. Tuy không nổ ra một cuộc chiến tranh trực tiếp, nhưng Mỹ và Liên Xô tăng cường chạy đua vũ trang, thành lập liên minh quân sự ở nhiều khu vực, khiến thế giới luôn trong tình trạng căng thẳng. Các cuộc chiến tranh cục bộ diễn ra ở nhiều nơi đều có sự tham gia hoặc ủng hộ của hai phe: tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa, đứng đầu là Mỹ và Liên Xô, tiêu biểu là chiến tranh Triều Tiên (1950 - 1953), chiến tranh xâm lược Đông Dương của Pháp (1945 - 1954), chiến tranh xâm lược Việt Nam của Mỹ (1954 - 1975),...

- Giai đoạn từ đầu những năm 70 của thế kỉ XX đến năm 1991: Trật tự thế giới hai cực I-an-ta xói mòn và đi đến sụp đổ. Đầu những năm 70 của thế kỉ XX. Chiến tranh lạnh vẫn diễn ra nhưng xu thế hòa hoãn Đông - Tây bắt đầu xuất hiện. Liên Xô và Mỹ đạt được những thỏa thuận bước đầu về hạn chế vũ khí chiến lược, tiến hành các cuộc cuộc gặp gỡ cấp cao. 

Sự tan rã của Liên Xô năm 1991 đã chính thức chấm dứt sự tồn tại của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

? mục 2 a

Trả lời câu hỏi mục 2a trang 13 SGK Lịch sử 12

Trình bày sự tồn tại Trật tự thế giới hai cực I-an-ta?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ phần 2a. Nguyên nhân (SGK trang 12)

- Chỉ ra nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

Lời giải chi tiết:

- Sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau.

+ Chạy đua vũ trang khiến cả Liên Xô và Mỹ tổn kém, suy giảm thể mạnh kinh tế, buộc hai bên phải tự điều chỉnh, từng bước hạn chế căng thẳng.

+  Sự vươn lên của các nước trên thế giới nhằm thoát khỏi ảnh hưởng của hai cực; thắng lợi của phong trào giải phóng dân tộc và sự ra đời của hàng loạt các quốc gia độc lập.

+ Sự thay đổi trong cán cân kinh tế thế giới, đặc biệt là sự nổi lên của Nhật Bản và các nước Tây Âu.

+ Xu thế hòa hoãn, toàn cầu hóa và ảnh hưởng của cuộc Cách mạng công nghiệp lần

thứ ba.

+ Sự khủng hoảng, suy yếu rồi tan rã của Liên Xô - quốc gia đứng đầu hệ thống xã hội chủ nghĩa.

? mục 2 b

Trả lời câu hỏi 2 mục 2 trang 13 SGK Lịch sử 12 Cánh diều

Phân tích tác động của sự sụp đổ Trật tự thế giới hai cực I-an-ta đối với tình hình thế giới

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ phần 2b. Tác động (SGK trang 13)

- Chỉ ra tác động của sự sụp đổ Trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

Lời giải chi tiết:

- Trật tự thế giới hai cực I-an-ta sụp đổ có tác động lớn đến thế giới, đưa tới xu thế phát triển mới. 

- Trong quan hệ quốc tế, một trật tự thế giới mới dần hình thành theo xu thế đa cực. Mỹ tiếp tục là siêu cường có sức mạnh vượt trội, nhưng phạm vi ảnh hưởng bị thu hẹp ở nhiều nơi.

- Trật tự thế giới hai cực I-an-ta sụp đổ đã mở ra chiều hướng và những điều kiện để giải quyết hòa bình các cuộc tranh chấp, xung đột như ở Áp-ga-ni-xtan, Cam-pu-chia, Na-mi-bi-a,

- Sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta cũng tạo điều kiện cho các cường quốc mới nối có vị trí, vai trò lớn hơn trong quan hệ quốc tế, đặc biệt là Trung Quốc, Ấn Độ và một số nước lớn ở châu  u.

- Sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta còn có những tác động không nhỏ đến vấn đề dân tộc, bản sắc cộng đồng, tôn giáo,… ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là ở châu  Âu.