đối đầu gay gắt

mềm dẻo, kiên quyết bảo vệ chủ quyền

mâu thuẫn sâu sắc

tuyệt giao hoàn toàn

Sự suy yếu của nhà Lê sơ

Sự chống đối của họ Nguyễn với chúa Trịnh

Sự chống đối của các cận thần nhà Lê với nhà Mạc

Sự chống đối của nhân dân với nhà Mạc

Thể hiện lòng yêu nước sâu sắc.                        

Thể hiện lòng tự hào dân tộc.

Phê phán xã hội phong kiến.

Thể hiện tinh thần bất khuất cả dân tộc.

Đánh lâu dài

Tận dụng thời cơ thuận lợi đánh nhanh thắng nhanh

Thanh dã

Tiên phát chế nhân

Quân Xiêm yếu về thủy chiến

Xa căn cứ của quân Xiêm

Lợi dụng thủy triều

Địa hình đặt thuận lợi cho việc đặt phục binh

Tây Sơn thượng đạo

Tây Sơn hạ đạo

Truông Mây

Phú Xuân

Lê sơ

Lê trung hưng

Mạc

Trịnh

Dựng lại Quốc tử giám ở Thăng Long.

Mở trường học ở các lộ.

Tất cả nhân dân đều được đi học, đi thi.

Mở các khoa thi để tuyển chọn người tài.

Cấm quân và bộ binh.                                      

Bộ binh và thủy binh.

Quân triều đình và quân địa phương

Cấm quân và quân ở các lộ

Khởi nghĩa nông dân diễn ra liên tục

Kinh tế hàng hóa phát triển mạnh

Sự suy yếu của nhà nước phong kiến tập quyền

Sự xâm nhập của thực dân phương Tây

Địa chủ hào lý chiếm đoạt ruộng đất

Tệ tham quan ô lại

Chiến tranh Nam – Bắc triều

Thiên tai, mất mùa

Chữ Hán

Chữ Nôm

Chữ Quốc ngữ

Chữ Phạn

Mạc Đĩnh Chi

Lê Quý Đôn

Nguyễn Hiền

Lương Thế Vinh

Tổ chức bộ máy nhà nước theo hướng trung ương tập quyền

Ban hành bộ Hoàng Việt luật lệ để bảo vệ triều đình

Tổ chức quân đội chặt chẽ

Tăng cường ảnh hưởng sang khu vực Cao Miên và Xiêm

Nông dân

Thợ thủ công

Thương nhân

Nô tì

Hoàng triều luật lệ.

Đại Việt luật lệ.

Luật Hồng Đức.

Luật triều Nguyễn.

Khởi nghĩa Nguyễn Hữu Cầu

Khởi nghĩa Cao Bá Quát

Khởi nghĩa chàng Lía

Khởi nghĩa Tây Sơn

Nhờ khuyến khích nông dân sản xuất tại chỗ.     

Nhờ việc giảm tô, thuế.

Nhờ khai hoang mở rộng diện tích nông nghiệp.

Nhờ chính sách của chúa Nguyễn và điều kiện tự nhiên thuận lợi.

Phật giáo

Đạo giáo

Nho giáo

Kitô giáo

Kinh tế suy sụp, nhân dân ly tán

Kinh tế hàng hóa tiếp tục phát triển

Chính trị bất ổn, kinh tế phát triển

Kinh tế - chính trị - xã hội ổn định

Tạo điều kiện cơ bản thống nhất đất nước.

Hoàn thành sự nghiệp thống nhất đất nước

Xây dựng 1 đất nước thống nhất dưới sự cai quản của nhà Lê

Phá bỏ ranh giới chia cắt, bước đầu thống nhất đất nước

Tiến phát chế nhân

Kết thúc chiến tranh bằng biện pháp hòa bình

Thanh dã

Đánh nhanh thắng nhanh

Hướng tới bảo vệ quyền lợi triều đình, bảo vệ chế độ quân chủ

Đều có một số điều luật khuyến khích nông nghiệp phát triển, ổn định xã hội.

Có một số điều luật bảo vệ cho những thành phần dễ bị tổn thương trong xã hội

Mang tính giai cấp và đẳng cấp.

Chế độ phong kiến tập quyền                            

Chế độ phong kiến phân quyền

Chế độ quân chủ lập hiến

Chế độ quân chủ quý tộc

Tiêu diệt các tập đoàn phong kiến, bước đầu thống nhất đất nước

Đánh thắng các cuộc chiến tranh xâm lược của các thế lực ngoại bang, bảo vệ độc lập dân tộc

Xóa bỏ ranh giới sông Gianh - Lũy Thầy, thống nhất hoàn toàn đất nước

Xây dựng một vương triều tiến bộ, mở ra cơ hội phát triển cho đất nước

Do Việt Nam nền công thương nghiệp Việt Nam quá lạc hậu

Do chính sách trọng nông ức thương của nhà Nguyễn

Do sự ngăn cản buôn bán của thương nhân phương Tây

Do sự ngăn cản buôn bán của thương nhân Hoa Kiều

Nghệ thuật ca hát dân gian phát triển cả nước

Xuất hiện các dòng tranh dân gian đậm đà bản sắc dân tộc

Sự phát triển của kĩ thuật đóng tàu

Nghệ thuật kiến trúc- điêu khắc đạt đến trình độ cao

Nguyễn Trãi

Ngô Sĩ Liên

Lê Văn Hưu

Nguyễn Du

Khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương

Khởi nghĩa Lê Duy Mật

Khởi nghĩa Hoàng Công Chất

Khởi nghĩa Nguyễn Hữu Cầu

Bát Tràng

Đông Hồ

Vạn Phúc

Ngũ xã