Một số vật liệu, nhiên liệu và nguyên liệu thông dụng KHTN 6 Cánh Diều

Bài 8: Một số vật liệu, nhiên liệu và nguyên liệu thông dụng

I. Một số vật liệu thông dụng

- Khái niệm: là chất hoặc hỗn hợp một số chất được con người sử dụng như nguyên liệu đầu vào trong một quá trình sản xuất hoặc chế tạo để làm ra những sản phẩm phục vụ cuộc sống.

- Các vật thể nhân tạo được làm bằng vật liệu.

- Các vật liệu được tạo nên từ một hay nhiều chất

  + Dây đồng được tạo nên từ đồng

  + Thép được tạo nên từ sắt và carbon

1. Tính chất và ứng dụng của một số vật liệu thông dụng

Nhựa

- Tính chất: dễ tạo hình, thường nhẹ, dẫn nhiệt kém, không dẫn điện, bền với môi trường

=> Dùng để chế tạo nhiều vật dụng trong cuộc sống hằng ngày

- Để sử dụng an toàn các vật liệu bằng nhựa, cần tránh đặt chúng gần nơi có nhiệt độ cao

- Hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần

Kim loại

- Tính chất chung: tính dẻo, tính dẫn điện, tính dẫn nhiệt tốt

  + Các kim loại khác nhau còn có những tính chất khác nhau: tính nhẹ, tính cứng, tính bền…

=> Dùng để làm xoong, nồi, dây dẫn điện, vỏ tàu, vỏ máy bay

- Khi sử dụng vật liệu bằng kim loại cần chú ý tính dẫn điện, dẫn nhiệt tốt của kim loại

- Một số kim loại có thể bị gỉ trong môi trường không khí vì vậy người ta thường sơn lên bề mặt kim loại

Cao su

- Tính chất: có tính đàn hồi, có khả năng chịu mài mòn, cách điện, không thấm nước

=> Dùng làm lốp xe, gang tay cách điện, vỏ dây điện

- Khi sử dụng vật liệu bằng cao su, cần chú ý không nên để nơi có nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, tránh tiếp xúc với hóa chất trong thời gian dài hoặc các vật sắc nhọn

Thủy tinh

- Tính chất: bền với môi trường, không thấm nước, không tác dụng với nhiều hóa chất, trong suốt, cho ánh sáng truyền qua

=> Dùng làm đồ gia dụng, dụng cụ trong phòng thí nghiệm

- Thủy tinh khi vỡ dễ gây thương tích => cần cẩn thận khi sử dụng chúng

- Nên dùng vải mềm để lau chùi, tránh đặt những vật cứng, nặng đè lên

Gốm

- Tính chất: vật liệu cứng, bền với môi trường, cách điện tốt, chịu được nhiệt độ cao

=> Dùng làm ngói, bát, cốc, đĩa

Gỗ

- Tính chất: bền, chắc, dễ tạo hình

=> Dùng làm cửa, sàn gỗ, đồ nội thất

- Gỗ dễ bị ẩm, mốc, mối…=> xử lý gỗ bằng cách sấy, tẩm hóa chất trước khi đưa vào gia công đồ vật

2. Sử dụng các vật liệu bảo đảm sự phát triển bền vững

- Sử dụng vật liệu không hợp lí sẽ làm lãng phí tài nguyên, gây nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường

=> Cần phải bảo vệ, bảo quản và sử dụng chúng đúng cách, khuyến khích dùng các vật liệu có thể tái sử dụng, hạn chế dùng vật liệu khó phân hủy

II. Một số nhiên liệu thông dụng

- Khái niệm: Nhiên liệu (khí đốt) khi cháy đều tỏa nhiệt hoặc ánh sáng

- Dựa vào trạng thái, người ta chia nhiên liệu thành 3 loại:

  + Rắn: than, củi…

  + Lỏng: xăng, dầu…

  + Khí: khí thiên nhiên, khí mỏ dầu

1. Tính chất và ứng dụng của một số nhiên liệu thông dụng

Than

- Tính chất:

  + Cháy trong không khí tỏa nhiều nhiệt

  + Trong điều kiện thiếu không khí sinh ra khí độc (carbon monoxide)

- Ứng dụng

  + Dùng để đun nấu, sưởi ấm, chạy động cơ

  + Nhiên liệu trong công nghiệp

Lưu ý: Trong những ngày trời lạnh, sưởi bằng bếp than trong phòng kín dễ gây ngạt thở, có thể bị tử vong

Xăng, dầu

- Tính chất: Chất lỏng, dễ bắt cháy (xăng dễ bay hơi và dễ cháy hơn dầu)

- Ứng dụng: khí hóa lỏng dùng để đun nấu; xăng, dầu dùng để chạy các động cơ như xe máy, ô tô, tàu thủy

Lưu ý: Lưu trữ, vận chuyển trong các thiết bị chuyên dụng và giữ chúng tránh xa nguồn nhiệt

2. Sơ lược về an ninh năng lượng

- Phần lớn năng lượng ngày nay đều đến từ nhiệu liệu như than, dầu mỏ…

=> Các nhiên liệu có nguy cơ cạn kiệt, cần phải quan tâm đến việc đảm bảo an ninh năng lượng

- An ninh năng lượng là việc bảo đảm năng lượng dưới nhiều dạng khác nhau, đủ dùng, sạch, rẻ như: năng lượng mặt trời, năng lượng gió…

3. Sử dụng nhiên liệu an toàn, hiệu quả và đảm bảo sự phát triển bền vững

- Sử dụng nhiên liệu không hợp lí sẽ gây mất an toàn, lãng phí  và ô nhiễm môi trường

=> Cần phải sử dụng nhiên liệu an toàn, hiệu quả

III. Một số nguyên liệu thông dụng

- Khái niệm: là vật liệu tự nhiên (vật liệu thô) chưa qua xử lí và cần được chuyển hóa để tạo ra sản phẩm

1. Tính chất và ứng dụng của một số nguyên liệu thông dụng

Quặng

- Là các loại đất, đá chứa khoáng chất như các kim loại, đá quý… với hàm lượng lớn

- Được khai thắc từ các mỏ quặng để sản xuất kim loại, phân bón, đồ gốm sứ…

Đá vôi

- Đá vôi có ở trong các núi đá vôi, có thành phần chính là calcium carbonate

- Do bị lẫn tạp chất nên đá vôi thường có màu sắc khác nhau: trắng, xám, vàng…

- Tính chất: tương đối cứng, không tan trong nước nhưng tan trong acid tạo bọt khí

- Ứng dụng: giá thành rẻ, khá phổ biến, được sử dụng làm vật liệu xây dựng, sản xuất vôi…

2. Sử dụng nguyên liệu an toàn, hiệu quả và bảo đảm sự phát triển bền vững

- Khai thác quá mức sẽ khiến nhiên liệu cạn kiệt

- Quá trình khai thác, chế biến nguyên liệu tác động tiêu cực đến môi trường

=> Cần sử dụng nguyên liệu an toàn, hiệu quả như:

  + Đổi mới công nghệ khai thác, chế biến

  + Kiểm soát, xử lí chất thải, bảo vệ môi trường

  + Chú ý an toàn lao động trong quá trình khai thác và chế biến

 Sơ đồ tư duy: Một số vật liệu, nhiên liệu và nguyên liệu thông dụng