Giải Bài tập 3 trang 20 sách bài tập Ngữ văn 12 - kết nối tri thức

Câu 1

Dựa vào phần tóm tắt tiểu thuyết Ông già và biển cả, hãy xác định vị trí của đoạn trích trong tác phẩm và trong tương quan với đoạn trích Trở về trong SGK.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần tóm tắt tiểu thuyết

Lời giải chi tiết:

Đoạn trích nằm ở phần cuối tác phẩm, ngay trước đoạn trích Trở về. Việc đọc hiểu đoạn trích này và đoạn trích Trở về có tác dụng bổ trợ cho nhau.

Câu 2

Miêu tả tâm trạng của nhân vật Xan-ti-a-gô (Santiago) sau khi chấp nhận việc mình đã bị đánh bại và quyết định trở về.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản

Chú ý những chi tiết miêu tả tâm trạng nhân vật

Lời giải chi tiết:

 - Mệt mỏi và kiệt sức

+ Thể chất: Sau một cuộc chiến dài và căng thẳng với con cá kiếm khổng lồ và đàn cá mập, Xan-ti-a-gô trở về trong tình trạng kiệt sức. Cơ thể ông lão rã rời, không còn sức lực để đi lại, và ông cảm thấy đói khát.

+ Tinh thần: Tinh thần của Xan-ti-a-gô cũng uể oải và chán nản. Ông lão đã dồn hết sức lực và ý chí vào cuộc chiến, nhưng cuối cùng chỉ còn lại bộ xương cá. Sự thất bại này khiến ông cảm thấy mệt mỏi và mất tinh thần.

  - Cô đơn và lạc lõng

+ Cô đơn: Trở về nhà, Xan-ti-a-gô không nhận được sự chào đón hay chia sẻ từ bất kỳ ai. Ông lão chìm trong im lặng và cô đơn, đối diện với những lời nghi ngờ và sự thờ ơ của mọi người.

+ Lạc lõng: Hình ảnh “túp lều trống trải” và “cái bóng dài ngoằng ngoèo” của ông lão càng tô đậm sự cô đơn và lạc lõng của nhân vật. Ông lão cảm thấy mình như một người lạc lõng giữa cuộc đời, không có ai để chia sẻ và đồng cảm.

  - Nhớ lại quá khứ: Kỷ niệm huy hoàng: Khi nằm ngủ, Xan-ti-a-gô chìm vào giấc mơ về những ngày tháng huy hoàng trong quá khứ. Ông mơ thấy những đàn cá bơn béo ngậy và những chiến thắng vang dội trên biển. Những giấc mơ này là sự bù đắp cho hiện tại đầy khó khăn và thử thách của ông lão.

  - Hy vọng vào tương lai

+ Niềm tin và sự quan tâm: Khi tỉnh dậy, Xan-ti-a-gô nhìn thấy Ma-nô-lin đến thăm và mang thức ăn cho mình. Cậu bé tin tưởng vào câu chuyện của ông lão và thể hiện sự quan tâm, lo lắng cho ông. Niềm tin và sự quan tâm của Ma-nô-lin mang đến cho Xan-ti-a-gô hy vọng vào tương lai.

+ Quyết tâm tiếp tục: Nhìn ra biển cả, ngắm nhìn mặt trời mọc và những con cá nhỏ lượn lờ xung quanh thuyền, Xan-ti-a-gô cảm thấy tràn đầy sức sống. Ông lão tin tưởng vào bản thân, vào khả năng của mình và quyết tâm tiếp tục ra khơi. Hình ảnh “cánh tay già nua” của ông lão tượng trưng cho sức mạnh, ý chí và nghị lực phi thường của con người.

  - Tin tưởng vào bản thân: Sức mạnh tinh thần: Dù thất bại, Xan-ti-a-gô vẫn giữ niềm tin vào bản thân và khả năng của mình. Ông lão không từ bỏ hy vọng và quyết tâm tiếp tục chiến đấu với biển cả. Sự kiên định và ý chí mạnh mẽ của ông lão là biểu tượng cho tinh thần lạc quan và nghị lực phi thường của con người trước thiên nhiên và những thử thách của cuộc sống.

Câu 3

Phân tích ý nghĩa của các hình ảnh thuyền, gió, biển, giường trong đoạn trích.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản

Chú ý các chi tiết nhắc đến hình ảnh thuyền, gió, biển, giường

Lời giải chi tiết:

- Hình ảnh thuyền

+ Biểu tượng của cuộc sống và sự nghiệp: Thuyền là phương tiện giúp Xan-ti-a-gô kiếm sống và thực hiện những chuyến đi đánh cá. Nó tượng trưng cho cuộc sống và sự nghiệp của ông lão, nơi ông dành phần lớn thời gian và công sức.

+ Sự cô đơn và kiên định: Thuyền cũng là nơi Xan-ti-a-gô trải qua những khoảnh khắc cô đơn nhất, đối mặt với biển cả mênh mông. Tuy nhiên, nó cũng thể hiện sự kiên định và lòng dũng cảm của ông lão khi đối mặt với những thử thách lớn lao.

  - Hình ảnh gió

+ Sức mạnh của thiên nhiên: Gió tượng trưng cho sức mạnh và sự biến đổi không ngừng của thiên nhiên. Nó có thể là đồng minh, giúp thuyền di chuyển nhanh hơn, nhưng cũng có thể là kẻ thù, gây ra những cơn bão và sóng lớn.

+ Thử thách và cơ hội: Gió mang đến những thử thách nhưng cũng mở ra những cơ hội mới. Nó đẩy thuyền ra khơi, đưa Xan-ti-a-gô đến với những cuộc phiêu lưu và khám phá mới.

  - Hình ảnh biển

Biểu tượng của cuộc sống và sự khắc nghiệt: Biển cả là nơi Xan-ti-a-gô phải đối mặt với những thử thách khắc nghiệt nhất. Nó tượng trưng cho cuộc sống với những khó khăn, gian khổ mà con người phải vượt qua.

+ Sự bao la và bí ẩn: Biển cả mênh mông, bao la và đầy bí ẩn, giống như cuộc đời con người. Nó chứa đựng những điều không thể đoán trước, đòi hỏi con người phải luôn sẵn sàng đối mặt và chinh phục.

  - Hình ảnh giường

+ Nơi nghỉ ngơi và hồi phục: Giường là nơi Xan-ti-a-gô trở về sau những chuyến đi dài và mệt mỏi. Nó tượng trưng cho sự nghỉ ngơi, hồi phục sức lực và tinh thần sau những thử thách.

+ Sự cô đơn và suy tư: Khi nằm trên giường, Xan-ti-a-gô thường suy tư về cuộc đời, về những gì đã trải qua và những gì còn phía trước. Giường là nơi ông lão đối diện với chính mình, với những suy nghĩ và cảm xúc sâu kín nhất.

Các hình ảnh thuyền, gió, biển và giường trong đoạn trích “Ông già và biển cả” không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc mà còn góp phần khắc họa rõ nét tâm lý và cuộc sống của nhân vật Xan-ti-a-gô. Chúng thể hiện sự kiên định, lòng dũng cảm, sự cô đơn và những suy tư sâu sắc của ông lão trong cuộc hành trình chinh phục biển cả và cuộc đời.

Câu 4

Tìm các dẫn chứng trong đoạn trích để làm sáng tỏ nhận định sau về ngôn ngữ kể chuyện trong tiểu thuyết Ông già và biển cả: “Các câu của ông ít khi liên hệ với nhau bởi những liên từ nhân quả (bởi vậy, do đó,...). Ông hay dùng liên từ thời gian hơn và nếu làm một phép thử để thay thế, thì có những chỗ đáng dùng liên từ “nhưng”, ông lại dùng “và”. Thậm chí ông có thể lặp đi lặp lại cảm giác tiếp nối, rời rạc bởi liên từ ấy, hơn là sử dụng quan hệ phụ thuộc”. (phần viết về Ơ-nít Hê-minh-uê của Đặng Anh Đào, in trong Văn học phương Tây, NXB Giáo dục, Hà Nội, 1999, tr. 728).

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích

Lời giải chi tiết:

 - Sử dụng liên từ thời gian: Hemingway thường sử dụng các liên từ thời gian để kết nối các câu, tạo cảm giác liên tục và mạch lạc trong câu chuyện. Ví dụ:

+ “Mặt trời đang mọc lên lần thứ ba kể từ lúc lão ra khơi thì con cá bắt đầu lượn vòng.”

+ “Lão chưa thể nhìn độ nghiêng của sợi dây để biết con cá đang bơi tròn. Hãy còn quá sớm cho điều đó.”

  - Sử dụng liên từ “và” thay vì “nhưng”: Hemingway có xu hướng sử dụng liên từ “và” để nối các câu, ngay cả khi có thể sử dụng “nhưng” để tạo sự đối lập. Điều này tạo ra cảm giác tiếp nối và rời rạc, thay vì sự phân biệt rõ ràng giữa các ý. Ví dụ:

+ “Lão nhúng hai bàn tay xuống nước mặn và cố giữ đầu óc tỉnh táo.”

+ “Lão kéo sợi dây và cảm nhận áp lực của nó.”

  - Lặp đi lặp lại liên từ “và”: Hemingway thường lặp đi lặp lại liên từ “và” để tạo cảm giác tiếp nối liên tục, thay vì sử dụng các liên từ phụ thuộc để tạo mối quan hệ nhân quả. Ví dụ:

+ “Lão kéo sợi dây và cảm nhận áp lực của nó và biết rằng con cá đang bơi tròn.”

+ “Lão nhìn thấy con cá và biết rằng nó rất lớn và rất mạnh.”

  - Ít sử dụng liên từ nhân quả: Hemingway ít khi sử dụng các liên từ nhân quả như “bởi vậy”, “do đó” để kết nối các câu. Thay vào đó, ông để cho các sự kiện và hành động tự nhiên diễn ra, tạo cảm giác chân thực và tự nhiên. Ví dụ:

+ “Lão cảm thấy mệt mỏi. Lão biết rằng mình phải nghỉ ngơi.”

+ “Con cá bắt đầu lượn vòng. Lão chuẩn bị sẵn sàng để kéo nó lên.”

Câu 5

Hạnh phúc là hành trình không phải là đích đến (tên một cuốn sách của tác giả Guên W. Đai-ơ – Wayne W. Dyer, Dương Bùi dịch, NXB Thanh niên, 2022); “Sau ba mươi năm cuộc đời, tôi đã ngộ ra rằng không có hạnh phúc tối thượng, hạnh phúc vĩnh cửu, hạnh phúc viên mãn, mà hạnh phúc chỉ có được trên từng bước chân, từng vòng bánh xe mà mình đang đi... (Trần Đặng Đăng Khoa, 1111 – Nhật kí sáu vạn dặm trên yên xe cà tàng, NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 2022, tr. 17).

   Bạn có đồng ý với các quan niệm nói trên về hạnh phúc không? Theo bạn, các quan niệm này có điểm gì gặp gỡ với thông điệp mà Hê-minh-uê gửi gắm trong tiểu thuyết Ông già và biển cả?

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức phân tích

Đưa ra quan điểm của bản thân

Lời giải chi tiết:

Tôi đồng ý với các quan niệm nói trên về hạnh phúc. Cả hai quan niệm đều nhấn mạnh rằng hạnh phúc không phải là một đích đến cuối cùng mà là những khoảnh khắc, trải nghiệm và cảm xúc mà chúng ta có được trên hành trình cuộc sống. Hạnh phúc không phải là một trạng thái cố định mà là một quá trình liên tục, được tạo nên từ những niềm vui nhỏ bé và những trải nghiệm hàng ngày.

Điểm gặp gỡ với thông điệp trong “Ông già và biển cả”

Trong tiểu thuyết “Ông già và biển cả” của Ernest Hemingway, thông điệp về hạnh phúc cũng được thể hiện qua hành trình của nhân vật Xan-ti-a-gô (Santiago). Dưới đây là một số điểm gặp gỡ giữa các quan niệm về hạnh phúc và thông điệp của Hemingway:

  - Hành trình và trải nghiệm

+ Quan niệm: Hạnh phúc là hành trình, không phải là đích đến. Hạnh phúc được tìm thấy trong từng bước chân, từng trải nghiệm mà chúng ta có trên con đường mình đi.

+ Thông điệp của Hemingway: Xan-ti-a-gô tìm thấy niềm vui và ý nghĩa trong hành trình đánh bắt cá, dù phải đối mặt với nhiều khó khăn và thử thách. Cuộc chiến với con cá kiếm khổng lồ không chỉ là một cuộc chiến sinh tồn mà còn là một hành trình đầy ý nghĩa, nơi ông lão thể hiện lòng dũng cảm, sự kiên định và ý chí mạnh mẽ.

  - Sự kiên định và ý chí

+ Quan niệm: Hạnh phúc không phải là một trạng thái cố định mà là sự kiên định và ý chí vượt qua những khó khăn, thử thách trong cuộc sống.

+ Thông điệp của Hemingway: Xan-ti-a-gô không từ bỏ dù phải đối mặt với những thử thách lớn lao. Sự kiên định và ý chí của ông lão là biểu tượng cho tinh thần lạc quan và nghị lực phi thường của con người trước thiên nhiên và những khó khăn của cuộc sống.

  - Niềm vui trong những khoảnh khắc nhỏ bé

+ Quan niệm: Hạnh phúc được tìm thấy trong những khoảnh khắc nhỏ bé, những niềm vui hàng ngày.

+ Thông điệp của Hemingway: Xan-ti-a-gô tìm thấy niềm vui trong những khoảnh khắc nhỏ bé như khi nhìn thấy biển cả, khi cảm nhận được sức mạnh của con cá kiếm, hay khi được trò chuyện với Ma-nô-lin (Manolin). Những khoảnh khắc này mang lại cho ông lão niềm vui và ý nghĩa trong cuộc sống.